Interest in the Septuagint has grown dramatically during the last few decades. The main reason for this is that Septuagint manuscripts, as well as Hebrew texts of the Bible which correspond with the Septuagint, were discovered among the Dead Sea Scrolls. Since this discovery, the text of the Septuagint, which differs in important ways from the Masoretic (Hebrew) text which has traditionally been used for Bible translations, has gained credibility. Many Christians do not know that the authors of the New Testament typically use the Septuagint when quoting from the Old Testament or that the early Christian church used the Septuagint as Scripture. Both scholars and laymen interested in the Biblical text should take note of the importance of the Septuagint in Biblical studies. The Septuagint impacts not only on our understanding of particular verses but also on our understanding of the Biblical text as a whole.
My interest in the Septuagint started during a preaching tour to Holland a few years ago. I was familiar with the Septuagint but did not recognize the importance thereof for Biblical studies until then. During a visit to a local theological seminary, I spend time in the library where I saw the Encyclopedia of the Dead Sea Scrolls (Vol 2, eds Lawrence H. Schiffman and James C. Van der Kam, Oxford University, 2000). One of the sections focuses on the relation between these scrolls and the Septuagint. It lists the Septuagint manuscripts found among the scrolls in the Judean desert as well as the readings of the Hebrew scrolls that support the Septuagint. I was amazed to discover that some of the oldest known Hebrew texts of the Bible support the Septuagint and not the Hebrew texts that are used for present-day translations of the Bible!
Origins of the Septuagint
What is the Septuagint? Let me quote the encyclopedia just mentioned. "The Septuagint is the collection of ancient Greek translations of the books of the Hebrew Scriptures or Old Testament, by a number of different Jewish translators over the course of the third, second, and perhaps early first centuries BCE. Some later, systematically revised versions for certain books or sections have been substituted for the originals, making the collection even more diverse" (p 863). The name Septuagint is abbreviated from interpretatio septuaginta virorum which means "the translation by the seventy men". This reflects the legends about the seventy-two Jewish elders who were brought from Palestine to Alexandria in the time of the Egyptian ruler Ptolemy II Philadelphus (285-247 BC) to translate the Hebrew Bible into Greek.
The Septuagint is of great importance to the study of the Bible since it represents (ie in translation) the oldest Hebrew text of the Bible known to us - even predating most of the Hebrew texts found among the Dead Sea Scrolls. It takes us back to a version of the Hebrew Bible that existed in the third to second centuries BC. Not only have copies thereof been discovered among the Dead Sea Scrolls, internal evidence also seems to confirm that the Greek of the Septuagint, when compared with other dated Greek papyri from that period, are from that period. The Pentateuch was translated during the third century BC, followed by the translation of the Prophets during the second century BC.
The reason why the Hebrew source text (called the Vorlage) on which the Septuagint is based is so important, is that it differs in various ways from the Hebrew text that evolved into the later Masoretic text (the standard Hebrew text used in later times, named after the scribes who copied the texts during the seventh to eleventh centuries AD). This implies that the Hebrew source text of the Septuagint differs from the Hebrew text used for modern translations of the Bible. It differs in two ways, namely in sequence and subject matter. There are a few places where the material is arranged differently, namely Exodus 35-39 where the building of the tabernacle and its ornaments are discussed, 3 Kings 4-11 (our 1 Kings) concerning King Solomon's reign, the last half of Jeremiah and the end of Proverbs. As for subject matter, there are many small and a few more striking differences.
Among the Biblical texts found among the Dead Sea Scrolls, some correspond with the Septuagint while others are proto-Masoretic texts. It seems that at that stage various forms of the Hebrew text of the Bible existed. Although we cannot affirm that the Septuagint was the more authoritative of these texts, there are some things to be said in its favour. If the legend about the Septuagint being produced under the patronage of the Egyptian king Ptolemy II Philadelphus is correct, we would expect that the translators had access to some of the oldest and best manuscripts, and that they took care to do a very precise translation from the originals (this is especially true for the Pentateuch). This is in part confirmed by fragments discovered among the Dead Sea Scrolls. Some of the oldest manuscripts found between the Dead Sea Scrolls correspond with the Septuagint and not with the Masoretic text.
In his book The Septuagint as Christian Scripture (2002), Martin Hengel mentions a Hebrew text of 1 and 2 Samuel found in Cave 4 at Qumran, which exists in three manuscripts. He writes: "One, written in paleo-Hebrew script seems, since it dates far into the third century [BC], to be the very oldest biblical text we possess. The author of Chronicles already had this form of text. Since the Masoretic text is significantly inferior here to the LXX [Septuagint] exemplar, the LXX [Septuagint] acquires special significance in relation to some of these fragments from 4Q, especially since the translators worked very precisely" (p 84). The paleo-Hebrew script pre-dates the well-known Hebrew script.
Another important Hebrew text discovered at Qumran is a fragment of the book of Jeremiah. As is mentioned in the Encyclopedia of the Dead Sea Scrolls, this Hebrew fragment displays the same shorter and rearranged text known from the Septuagint translation of Jeremiah: "The fragment preserves text from Jeremiah 9:22-10:21, but it is not the Hebrew text as found in the Masoretic Text, but the type of Hebrew text from which the Septuagint had been translated. This fragment demonstrates clearly that part of the Septuagint, and presumably, the full Septuagint, text of Jeremiah is faithfully translated from an ancient Hebrew text from which the Masoretic text differs. Further analysis leads to the conclusion that the Jeremiah-Septuagint text is a more original, short edition of the book with an intelligible order, and that the Masoretic text contains a later, longer edition of the book based on that earlier edition, but amplified and rearranged such that the major sections occur in the same order as they do in the Books of Isaiah and Ezekiel".
The Septuagint and the Masoretic text
During the first century AD, the Septuagint became the basic Old Testament text used by the early church. We can see this from the fact that most quotations in the New Testament (even of Jesus' words) comes from the Septuagint (although I do not believe that Jesus in his interaction with the Jews used the Septuagint). Beginning with Paul, it is the rule to use the Septuagint. This continued for the first few centuries (until the fourth century) during which time the Septuagint was used as Christian Scripture.
When the Septuagint became established as the Christian Old Testament, the Jews started regarding it with suspicion. The Christians used the Septuagint readings to support their claim that Jesus was the long-awaited Messiah (especially Isaiah 7:14 was of importance in this regard because the Septuagint referred to the "virgin" who shall be with child; a reading later disputed by the Jews). In reaction to this, the rabbinical school based in Jamnia (where they went after the destruction of Jerusalem), with Rabbi Akiba (95-135 AD) as chief representative, revised the Hebrew text, probably establishing an official text for use in the Jewish communities. They also established strict rules for textual interpretation as well as a new commentary (Targum). Aquila used this Hebrew text to produce a Greek translation which became the text used by all Greek-speaking Jews in their synagogues all over the world. During the early middle ages, the Masoretic scribes copied the Hebrew text accepted at Jamnia, which is used as the ground text for all our Bible translations.
The rabbinical scholars from Jamnia preferred a Hebrew text (the proto-Masoretic text) which differed from the Septuagint to establish some distance between them and the Christians. They also revised this text. It has been argued (see Dan Gruber's book Rabbi Akiba's Messiah) that some of the Jewish revisions of the text included the removal or rewriting of certain verses found in the Septuagint and used by Christians to argue in support of Jesus as the Messiah. For example, in the Letter to the Hebrews, there are some quotations from the Old Testament that does not appear, or are different, in our Bible. Hebrews 1:6 read: "And again, when God brings his first begotten into the world, He says: 'Let all the angels of God worship him'". This is a quotation from Deuteronomy 32:43 which does not appear in our Bible. It does, however, appear in the Septuagint as well as in texts found among the Dead Sea Scrolls, where we read: "Rejoice, ye heavens with him, and let all the angels of God worship him; rejoice ye Gentiles, with his people, and let all the sons of God strengthen themselves in him". (See also Heb. 10:5 where the quotation is from Ps. 40:6, which is Ps. 39:6 in the Septuagint).
There were some early scholars like Origin who was of the opinion that the accepted Hebrew text was the text originally used for the translation of the Septuagint. When he produced his Hexapla ('six-fold'), in which he compared the Hebrew text with the various existent Greek translations (including that of Aquila), he produced his own revision of the Septuagint (using the Hebrew text as the basis) in one of the columns. Although such revisions of the Septuagint towards the proto-Masoretic text were common since early times (as is demonstrated by texts found among the Dead Sea Scrolls), Origin's revision resulted in a major contamination of the Septuagint text. Contemporary scholars are still working to reproduce the original Septuagint.
Today the Masoretic text is used for all translations of the Bible. The substitution of the Septuagint with the Hebrew Bible in the Church occurred in the fourth century AD when Jerome's Latin translation of the Bible, which used the Hebrew text as the basis (called the Hebraitas), was accepted in the Church. Jerome believed, as did Origin before him, that one should go back to the original language of the Bible for all translations - especially since significant differences exist between the Septuagint and the Hebrew text. At that time it made sense: why use a translation as the basis if one can use the original? What he did not know, and what only became clear since the discovery of the Dead Sea Scrolls, is that the translators of the Septuagint used a very old Hebrew text which in many ways is superior to the Masoretic text.
The use of the Septuagint today
Given this background, one can understand why there is renewed interest in the Septuagint today. When I did the research for my latest book on Abraham and his God (Op soek na Abraham en sy God, 'n studie oor die historisiteit van die Genesis-verhale), I made extensive use of the Septuagint. One of the differences between the Hebrew text and the Septuagint which impacted on my study, concerns numbers. One often find that the numbers in the different texts are not the same. Already in the genealogies of Genesis 5 and 11 differences occur. In the Septuagint, the ages at which the fathers begot their sons are consistently (with a few exceptions) one hundred years later than in the Hebrew text (there are also some differences in the other numbers). Some argue that the Greek translators added this100 years to the genealogies in the Hebrew text, but the occurrence of this same feature in the Hebrew text of Gen. 5:18-31 (three times) could imply that the original text contained this feature throughout.
The overall effect of this difference is that the dates of the flood and Adam differ considerably between the two texts. There are also differences in the number of years given for the period from Abraham to the exodus (Ex. 12:40) and from the exodus to the building of the temple of Solomon (1 Kings 6:1). We read in the Septuagint: "Now the sojourning of the Children of Israel, and of their fathers, which they sojourned in the land of Canaan and in the land of Egypt, was 430 years". The part given in italics does not occur in the Hebrew text. So which text is correct?
Both the Jewish historian Josephus (Antiquities of the Jews, XV:2), as well as St. Paul (Gal. 3:16, 17), refer to this verse and both use the Septuagint as reference. I demonstrate in my book on Abraham and his God that the dates for Abraham which are based on the numbers given in the Septuagint are confirmed by historical evidence. Using archaeological evidence for two important events mentioned in the book of Genesis, namely Abraham's visit to Egypt (Gen. 12) and the Elamitic incursion that took place at that time (Gen. 14), I show not only that these events did happen, but also that the numbers given in the Septuagint are in accordance with the so-called "high chronology" dates for ancient Mesopotamian history as well as the Sothic dates for the twelfth dynasty in Egypt. The flood date that is given in the Masoretic text (2348 BC) can also not be correct - this period is very well researched archaeologically and there are no signs of any flood. At that time both the Egyptian and Mesopotamian civilizations were at their peak after a long period of uninterrupted development.
Another interesting difference between the Hebrew text and the Septuagint concerns the names of God. Although the translators of the Septuagint used Greek words for the names of God, for example, "God" for "Elohim" and "Lord" for "Yahweh" (a practice also found in modern translations of the Bible), it seems that the occurrence of the names in the Vorlage differed from the Masoretic text. It is already clear in the first few chapters of the Book of Genesis that the names of God are not always used in the same way.
In the Masoretic text, the name Elohim is used from Genesis 1:1 to 2:3, after which the name Elohim Yahweh is used from Genesis 2:4 to 3:24. This change in the occurrence of the name of God between the two parts of Genesis 1 to 3 has led to the hypothesis that two different creation stories written by two different authors were recorded. In the Septuagint, the name "Lord God" (Yahweh Elohim) is, however, not consistently used in Genesis 2:4 to 3:24. The name of God is sometimes given as "God" (Elohim). This could have an impact on the mentioned hypothesis.
Of special interest is the use of the word "God" (Elohim) in Genesis 3:23 where we find that God speaks in the "us" form: "And God said, Behold, Adam is become as one of us, to know good and evil". We find the "us" form also in Genesis 1:26 and 11:7. This could imply that Genesis 1-11 were written by the same author. Furthermore, it is possible that the original author understood the word "Elohim" as referring to some type of plurality in God and that he wanted to distinguish it from the name Yahweh Elohim, who takes a more personal role in his relationship with Adam and Eve. The Masoretic text, which uses the name Yahweh Elohim instead of Elohim in Genesis 3:23, do not allow for this possibility.
It is quite interesting that we read in Genesis 2:4 (where the name Yahweh Elohim first occurs in the Bible) that it was Yahweh Elohim who "made the earth and heaven" (the Septuagint gives the more traditional reading: "heaven and earth"). I cannot help but wonder whether St.John had this passage (among others) in mind when he gave his summary of Genesis 1:1-2:4 in the beginning of his gospel: "In the beginning was the Word, and the Word was with God, and the Word was God. The same was in the beginning with God. All things were made by him; and without him was not any thing made that was made" (Joh. 1:1-3). St. John refers not only to the plurality in God as we find in Genesis 1-11; he also states that God made the cosmos through Jesus - and later explicitly assigns the name Yahweh (I am) to Him (Joh. 8:58 etc.).
The differences between the Hebrew text and the Septuagint are clearly of great importance for Biblical studies. It not only impacts on the reading of particular verses but also on our understanding of Scripture as a whole. Today many Christians believe that only the Masoretic text represents the inspired Word of God. Christians in the early centuries of this era, however, believed that the Septuagint was the divinely inspired Word of God. The question is: What does inspiration mean? Does it mean "down to the very words in the original"? The problem is that we do not have access to "the original".
Since early times editors worked on the texts and sometimes we have to accept the existence of different source texts. As mentioned before, the Vorlage (source text of the Septuagint) and the proto-Masoretic texts sometimes differ substantially, for example in the case of the short (Vorlage) and long (proto-Masoretic) versions of Jeremiah. It is possible that different versions go back to the time of Jeremiah (see Jer. 36:27, 28, 32). In my opinion, this does not negate the divine inspiration of the Scriptures, but it forces us to acknowledge the complexity of the issue. My own view is that we could, in spite of this, affirm the integrity of the text. The differences do not bring the integrity of the text into question. I give my view on this issue in more detail in the appendix to the book on Abraham and his God [1].
Conclusion
The discovery of Septuagint fragments or Hebrew texts that correspond with the Septuagint among the Dead Sea Scrolls has reignited interest in the Septuagint. It proved that the Septuagint is not an erroneous version of the Hebrew text of the Bible. No, it represents a very old Hebrew text that differs in many ways from the Hebrew text (the Masoretic text) that is used today for translations of the Bible. In some ways, it is clearly superior to the Masoretic text. The authors of the New Testament used it in their quotations from the Old Testament. The early church used it as Scripture. It is important that the broader church of today also take an interest in the Septuagint and start using it alongside the Masoretic text. Every scholar and Bible student should have one on their shelves or computer. Let us start reading the Septuagint.
[1] Read Biblical inspiration: in a postmodern world
Author: Dr Willie Mc Loud. Ref. www.wmcloud.blogspot.com
Sunday, 13 January 2013
Sunday, 6 January 2013
Middelgrond in die geloof
In hierdie skrywe praat ek oor die redes vir my deelname aan die kontemporêre godsdiensgesprek en wat ek uiteindelik daardeur wil bereik. Ek begin ook om my betoog vir 'n middelgrond in die geloof meer eksplisiet uit te spel. As die Christendom relevant wil bly, sal hulle die middelgrond moet betree. Verder skets ek my visie vir die toekoms.
"My volk gaan ten gronde weens gebrek aan kennis" - Hosea 4:6
Daar is 'n lewendige godsdiensgesprek wat nou al vir 'n aantal jaar in Suid-Afrika plaasvind. Ek het my deelname by hierdie gesprek in Julie 2011 op my blog aangekondig met 'n skrywe getiteld "Hoekom blog jy, Willie?" (op www.wmcloud.blogspot.com). Sedertdien het ek op verskeie terreine aan hierdie gesprek deelgeneem. In 2012 is ek nogal deur die gesprek meegesleur - veral in gesprekke wat in die Nuwe Hervorming gesinde tydskrif Markplein plaasgevind het. In hierdie verband het my nuutste boek Op soek na Abraham en sy God, 'n studie oor die historisiteit van die Genesis-verhale (Griffel, 2012) heelwat reaksie uitgelok.
Oor die laaste aantal jaar was daar sekere dinge wat my opgeval het. Een daarvan is die geweldige impak wat modernisme op die ouer generasie (en sommige van die huidige generasie) Suid-Afrikaanse teoloë gehad het. Een van die artikels wat ek daaroor geskryf het is "Om te glo of nie te glo nie..." wat ek op 15 April 2012 op my blog gepos het. Hierdie artikel het ook in die tydskrif Pomp 12 (Griffel, 2011) verskyn. Hierdie modernistiese aanslag bou voort op die foutiewe aanname dat daar in teksstudies ("Bybelwetenskap") op een of ander wyse "wetenskaplike" uitsprake soortgelyk aan die ander empiriese wetenskappe gemaak kan word - wat dui op 'n totale misverstaan van die "wetenskaplikheid" van hierdie dissipline.
Teksstudies is in werklikheid slegs maar 'n hermeneutiese (interpreterende) dissipline wat altyd vanaf sekere veronderstellings werk en waar ander interpretasies altyd moontlik is. Hulle vertrekpunt dat gebrek aan "genoegsame" argeologiese vondse bewys dat daardie gebeure nie plaasgevind het nie dui op 'n baie simplistiese en verouderde konsep van argeologie as empiriese wetenskap. Ek bespreek hierdie problematiek in my artikel getiteld "A critique of archaeology as a science" wat op 19 Augustus 2012 my blog gepos is. Die invloed van modernisme op die ouer geslag akademici is na my mening een van die belangrikste redes waarom daar oor die afgelope 40 jaar so 'n skeptiese inslag in Suid-Afrikaanse teologiese kringe ontstaan het.
Ek is verbaas oor die onkritiese wyse waarop daar by die modernistiese paradigma ingekoop is (soos daar weer deesdae by post-modernisme ingekoop word). In verskeie van my artikels het ek die lesers aangemoedig - in navolging van 'n skrywe deur die bekende moderne filosoof Immanuel Kant - om vir hulleself te dink. Om wyer na te lees en uiteindelik self dinge te beoordeel. Om nie maar net die "geleerdes" na te loop soos mense voorheen die priesters nageloop het en te dink dat hulle al die antwoorde het nie. Om nie maar net een verouderde paradigma vir 'n ander te verruil wat nie veel beter is nie. Alhoewel ons baie by die gedissiplineerde studie oor die Bybel kan leer, het akademici nie al die antwoorde nie - daar is wel sommige van hulle wat baie arrogant dink dat hulle by die bron van kennis gearriveer het. Ons moet ons nie veel aan hulle steur nie - hulle beïndruk eintlik net hulleself.
Ek het ook probeer om 'n gebalanseerde beskouing vir gesonde geloof uit te spel. In hierdie verband het ek artikels oor wetenskap en geloof (07/11/2011), geloof en rede (01/05/2012) asook Bybelwetenskap en tradisionalisme (31/10/2012) geskryf. Wat my hier bekommer, is dat baie tradisionele Christene in 'n anti-intellektuele raamwerk vasgevang is. Hulle staan baie wantrouig teenoor die wetenskap, rede en teksstudies. Hulle vergeet dat Jesus self geleerd was (Luk. 2:47; Joh. 7:15). So ook die persone wat die grootste impak op die geskiedenis van die Christendom gehad het - Paulus, die kerkvaders, Martin Luther, Johannes Calvyn, John Wesley en baie ander. As Christene nie sinvolle voorstelle op die tafel plaas nie, sal ander stemme daardie intellektuele gesprek oorheers en sal hulle mettertyd die aanvaarde norme van die samelewing bepaal. Dit is ons verantwoordelikheid om aan die gesprek deel te neem en te toon dat die Bybel vandag nog relevant, betroubaar en geloofwaardig is. Hoe kan mense die Bybelse boodskap van verlossing glo as hulle nie ter self ter tyd oortuig is van die relevansie van die Bybelse teks vir vandag nie? Dit is waarom ek my blog as 'n intellektuele eerder as 'n geestelike gespreksforum ingerig het.
Wat ek voorstel is dat Christene na 'n middelgrond in die geloof beweeg. Wat bedoel ek hiermee? Gewoon dat hulle probeer om 'n balans tussen die uiterstes te vind. Dat hulle gesonde interpretasies nastreef. Dit is egter nie maklik nie. Sommige staan vas by die tradisionele paradigma van denke en sien ander interpretasies as die waaraan hulle gewoond is as kompromie. Sodra 'n mens na die middelgrond beweeg, dink baie tradisionele Christene dat jy nou "liberaal" raak - al staan jy by die beginsels van die evangeliese Christendom. Hulle sien jou as deel van die "ander" groep terwyl jy hoegenaamd nie enige liberale sieninge onderskryf nie. Dit is moontlik een van die redes waarom baie behoudende Christene te bang is om regtig te sê wat hulle dink. Andere in die geleerde milieu kyk weer neer op die eenvoudige evangelie sonder dat hulle enige belewing van die lewensveranderende krag daarvan ondervind. As jy nie deel van die "Bybelwetenskaplike" denkgroep uitmaak nie, dink hulle dat jy sekere simplistiese opvattinge het wat hulle met die tradisionele groep vereenselwig.
Ek kan hierdie probleem met 'n paar voorbeelde illustreer. Neem byvoorbeeld my nuwe boek Abraham en sy God. In hierdie boek argumenteer ek dat daar genoegsame rede is om die glo dat Abraham 'n historiese persoon was en dat die verhale in Genesis 2-11 saam met hom van Sumerië na Kanaan gebring is waar dit later deel van Israel se oergeskiedenis uitgemaak het. Ek voer ook ander aspekte van Israel se tradisie soos hul geloof in die God El asook hul wêreldbeskouing na daardie wêrelddeel terug. As my argumente aanvaar word, maak dit 'n baie sterk saak dat die bronmateriaal vir die boek Genesis deur vroeë profete soos Abraham (Gen. 20:7) in Israelitiese kringe oorgelewer is en nie in die tyd van die ballingskap uit Babilon ontleen is nie. Sommige Christene het dadelik aanstoot geneem - volgens hulle kan ons nie die inligting in die Bybel na Sumerië terugvoer nie. God het dit aan Moses geopenbaar. Maar hoe het dit gebeur? Het God dit by die berg Horeb aan hom gedikteer? Hulle het geen begrip vir die milieu waarbinne die Bybelse teks ontstaan het nie. Ons moet tog die sosiale en historiese konteks waarin die Bybel opgeskryf is ondersoek. Sommige van hierdie Christene is net met drie bronne bekend: wikipedia, creation.com en The Two Babylons (eerw. Alexander Hislop, 1916). Nie een van hierdie bronne het enige gesag in akademiese kringe nie.
Ek het 'n tyd gelede met Lynette Francis op RSG se Praat Saam program oor die antieke Bybelse konsepte van die hemel en die hel gepraat (op 13 September 2012). Daar is baie Christene wat nie besef dat die Bybelse mens 'n totaal ander wêreldbeskouing as ons gehad het nie. Die tema sluit aan by 'n bespreking oor die antieke wêreldbeeld in my nuwe boek Abraham en sy God. Sommige luisteraars wat met die konsepte onbekend is, het dadelik aanvaar dat ek nie in die hemel of die hel glo nie! Ek was nogal verbaas om te sien dat iemand op Facebook skryf dat hy na my geluister het en dat ek nie in die hel glo nie. Hy het selfs die skakel na die gesprek gepos. Wat ek wel in die gesprek gesê het, is dat daardie mense 'n baie gesofistikeerde siening gehad het (in stryd met die uitsprake van sommige hedendaagse Bybelgeleerdes) en dat hulle daardie domains in die onsigbare deel van die kosmos geplaas het - wat ek met die hoër dimensionele struktuur van die kosmos vereenselwig. Ek glo dus dat daardie domains bestaan - maar dit is beslis nie in die raamwerk van die wêreld wat ons ken nie.
Aan die ander kant is daar weer diegene uit tekskritiek kringe wat in beginsel enige historiese basis vir die Genesis verhale verwerp. Hulle wil gewoon nie aanvaar dat Abraham - of enige van die persone wat in die oergeskiedenis in Genesis 2-12 vermeld word (Noag, Henog ens.) - gelewe het nie. Volgens hulle moet die teks nie op daardie manier gelees word nie - so asof hulle verstaan van die teks die enigste geldige interpretasie is! Een van die resensente uit hierdie geledere het dadelik die afleiding gemaak dat ek nog deel van die pre-wetenskaplike (tradisionele) paradigma is. As hy die moeite gedoen het om die boek met 'n oop gemoed te lees sou hy gou agterkom dat dit nie die geval is nie. 'n Ander resensent het veronderstel dat ek iemand is wat die Bybel "letterlik" vertolk en dat ek dus die siening onderskryf dat die kosmos sesduisend jaar gelede in ses sondae geskep is. Nou ja, nodeloos om te sê, dit is nie die geval nie. Soos ek reeds genoem het is daar nie by hierdie geleerdes 'n begrip dat hul vakgebied 'n hermeneutiese dissipline is wat gewoon nie finale uitsprake kan maak nie (hulle staan tipies in die modernistiese paradigma waarna ek vroeër verwys het). In der waarheid is ander interpretasies as hul eie nie net moontlik nie; dit maak selfs beter sin.
Die middelgrond is dus 'n moeilike terrein om te betree omdat die opponerende groepe jou tipies by die ander groepeer sonder dat hulle werklik hoor wat jy sê. Maar die tyd het gekom dat ons as Christene wat ons in die middelgrond bevind openlik sê dat ons nie gemaklik is met 'n simplistiese anti-wetenskaplike lees van die teks soos ons dit in tradisionele kringe vind of die sekularistiese benadering wat in Bybelwetenskaplike kringe gevolg word nie. Ons kan nie wonderwerke prysgee of aan die inspirasie van die Skrif twyfel nie. Ons kan nie twyfel in die krag van God om lewens te verander nie. Die middelgrond is 'n breë terrein waar daar vir verskeie interpretasies en dus gesonde gesprek ruimte is. Ons moet egter nie ten alle koste die middelgrond nasteef nie - alhoewel gesonde interpretasies ons wel daar sal uitbring.
Ons kan beide 'n intellektuele benadering tot die Bybelse teks volg en terselfdertyd glo dat die God van die Bybel vandag nog steeds in en deur mense in die geskiedenis werksaam is. Ons kan daarna streef om sinvolle interpretasies van die teks voor te staan wat sin maak vir die mense van ons tyd. Ons kan ook daarna streef dat God ons in hierdie tyd as werktuie sal gebruik om die wêreld deur ons te bereik. Soveel Christene wat intellektueel ingesteld is raak vervreemd van die geestelike krag van God wat in ons lewens werk, terwyl soveel Christene wat daardie krag ervaar mettertyd vanweë hul anti-intellektuele ingesteldheid vervreemd raak van die samelewing waarin hulle lig en sout moet wees. Ek het vroeër in 'n ope brief die kerk in Suid-Afrika uitgedaag om vandag relevant te wees.
Ek het oor die afgelope tyd by verskeie geleenthede voorgestel dat ons interpretasies van die Bybelse teks moet voorstaan wat vir die ingeligte mense van ons tyd sin maak. Ons moet die teks op 'n sinvolle wyse herinterpreteer soos Jesus self in sy tyd gedoen het. Was dit nie Hy wat gesê het: "Julle het gehoor dat aan die mense van die ou tyd gesê is... Maar Ek sê vir julle...". Dink aan sy radikale nuwe verstaan van die Sabbat en hoe kwaad die tradisionele groep hieroor was. Hy het dramatiese nuwe interpretasies van die teks aan die skares voorgehou wat 'n groot impak op hulle gehad het. Ons moet dieselfde doen. Ons moet ook interpretasies voorstaan wat wegbreek van daardie "oorlewering van die ou mense" wat uitgedien geraak het.
Dit is teen hierdie agtergrond dat ek beplan om in hierdie jaar voorstelle op die tafel te plaas. Daar is 'n artikel oor die Septuagint (die Griekse vertaling van die Ou Testament wat deur die Bybelskrywers en die vroeë kerk gebruik is) waaruit die waarde van gesonde tekskritiek duidelik blyk - in hierdie geval het tekste wat tussen die Dooie Seerolle gevind is belangrike implikasies vir ons verstaan van die teks. Daar is 'n artikel oor die skeppingsnarratief van Genesis 1 waarin die problematiek rondom die sewe skeppingsdae aangespreek word - die teks ondersteun nie sieninge wat teen die wetenskap indruis nie. Ook die vraag of Adam die eerste mens was word in 'n artikel aangespreek. Verder is daar 'n artikel waarin die filosofiese basis vir geestelike intuïsie (wat Christene "God se stem" noem) beredeneer word. Ek beoog om hierdie artikels op my blog te pos en ook - saam met goeie artikels deur ander skrywers - in my ebrief "Undertanding the World" in te sluit.
Ek hoop dat daar uiteindelik al meer Christene sal wees wat openlik en gemaklik die middelgrond van geloof betree. Dat daar gemeentes uit verskeie kerkgenootskappe asook verskillende bedieninge sal wees wat rondom so 'n middelgrond sal hande vat om die mense van ons tyd met die evangelie te bereik. Dat daar 'n netwerk van Christene sal ontstaan wat nie alleen die dinamika van gesonde intellektualisme onderskryf nie, maar wat terselfdertyd die krag van God op 'n nuwe en lewende wyse in hul eie lewens ervaar. Ek vertrou dat hierdie stroompie uiteindelik tot 'n magtige geestelike rivier sal groei wat oor kerkgrense heen sal saamwerk om op nuwe maniere en met nuwe metodes na die mense van ons tyd uit te reik. Wat die evangelie op so 'n wyse aanbied dat dit nie alleen vir die mense van ons tyd sin maak nie, maar dat hulle ook hul lewens deur geloofsvertroue aan die God van die Bybel sal wy. Dat ons opnuut soos 'n stad bo-op 'n berg sal wees vanwaar die helder lig vreemdelinge en ronddwalendens uitnooi om nader te staan. Dat ons 'n oase sal wees waar menigte siele se dors geles sal word. Dat ons in die tyd waarin ons lewe 'n verskil sal maak.
Om 'n verskil te maak moet ons waag. Ons moet bereid wees om op te offer. Ons moet bereid wees om uit ons gemaksone te beweeg. Ons moet bereid wees om met 'n oop gemoed dinge te ondersoek. Ek het gedurende die tyd waarin ek die boek Abraham en sy God geskryf het baie met Abraham se lewe geïdentifiseer en later vyf geestelike oordenkings daaroor op RSG se godsdiensprogram gedoen. Abraham het in gehoorsaamheid aan God sy vaderland - die land van die bekende, Sumerië - verlaat en na 'n onbekende land getrek. So moet ons ook soms die land van die bekende - die paradigma waaraan ons bekend is - verlaat om na die middelgrond van relevante en geloofwaardige interpretasies van die Bybelse teks te beweeg. Interpretasies wat steeds die evangeliese beginsels onderskryf. As ons dit nie doen nie, gaan die Christendom al meer irrelevant word. Ons kan na Europa kyk vir 'n toekomsblik op ons eie land - dit is 'n godlose plek waar die evangeliese Christendom bykans uitgesterf het. As ons niks doen nie, sal ons land waarskynlik ook oor 40 jaar ook so lyk. So die vraag is: Gaan ons die pad aandurf? Ek het besluit: Ek trek die land binne. Almal wat wil saamtrek, is welkom.
Skrywer: Dr Willie Mc Loud Ref. www.wmcloud.blogspot.com
Lees ook
Die profeet
A message for the church
God hoor
Wrong choices
The Power of God
Something or Someone is Missing
Revival is of the Lord
Om te glo of nie te glo nie
"My volk gaan ten gronde weens gebrek aan kennis" - Hosea 4:6
Daar is 'n lewendige godsdiensgesprek wat nou al vir 'n aantal jaar in Suid-Afrika plaasvind. Ek het my deelname by hierdie gesprek in Julie 2011 op my blog aangekondig met 'n skrywe getiteld "Hoekom blog jy, Willie?" (op www.wmcloud.blogspot.com). Sedertdien het ek op verskeie terreine aan hierdie gesprek deelgeneem. In 2012 is ek nogal deur die gesprek meegesleur - veral in gesprekke wat in die Nuwe Hervorming gesinde tydskrif Markplein plaasgevind het. In hierdie verband het my nuutste boek Op soek na Abraham en sy God, 'n studie oor die historisiteit van die Genesis-verhale (Griffel, 2012) heelwat reaksie uitgelok.
Oor die laaste aantal jaar was daar sekere dinge wat my opgeval het. Een daarvan is die geweldige impak wat modernisme op die ouer generasie (en sommige van die huidige generasie) Suid-Afrikaanse teoloë gehad het. Een van die artikels wat ek daaroor geskryf het is "Om te glo of nie te glo nie..." wat ek op 15 April 2012 op my blog gepos het. Hierdie artikel het ook in die tydskrif Pomp 12 (Griffel, 2011) verskyn. Hierdie modernistiese aanslag bou voort op die foutiewe aanname dat daar in teksstudies ("Bybelwetenskap") op een of ander wyse "wetenskaplike" uitsprake soortgelyk aan die ander empiriese wetenskappe gemaak kan word - wat dui op 'n totale misverstaan van die "wetenskaplikheid" van hierdie dissipline.
Teksstudies is in werklikheid slegs maar 'n hermeneutiese (interpreterende) dissipline wat altyd vanaf sekere veronderstellings werk en waar ander interpretasies altyd moontlik is. Hulle vertrekpunt dat gebrek aan "genoegsame" argeologiese vondse bewys dat daardie gebeure nie plaasgevind het nie dui op 'n baie simplistiese en verouderde konsep van argeologie as empiriese wetenskap. Ek bespreek hierdie problematiek in my artikel getiteld "A critique of archaeology as a science" wat op 19 Augustus 2012 my blog gepos is. Die invloed van modernisme op die ouer geslag akademici is na my mening een van die belangrikste redes waarom daar oor die afgelope 40 jaar so 'n skeptiese inslag in Suid-Afrikaanse teologiese kringe ontstaan het.
Ek is verbaas oor die onkritiese wyse waarop daar by die modernistiese paradigma ingekoop is (soos daar weer deesdae by post-modernisme ingekoop word). In verskeie van my artikels het ek die lesers aangemoedig - in navolging van 'n skrywe deur die bekende moderne filosoof Immanuel Kant - om vir hulleself te dink. Om wyer na te lees en uiteindelik self dinge te beoordeel. Om nie maar net die "geleerdes" na te loop soos mense voorheen die priesters nageloop het en te dink dat hulle al die antwoorde het nie. Om nie maar net een verouderde paradigma vir 'n ander te verruil wat nie veel beter is nie. Alhoewel ons baie by die gedissiplineerde studie oor die Bybel kan leer, het akademici nie al die antwoorde nie - daar is wel sommige van hulle wat baie arrogant dink dat hulle by die bron van kennis gearriveer het. Ons moet ons nie veel aan hulle steur nie - hulle beïndruk eintlik net hulleself.
Ek het ook probeer om 'n gebalanseerde beskouing vir gesonde geloof uit te spel. In hierdie verband het ek artikels oor wetenskap en geloof (07/11/2011), geloof en rede (01/05/2012) asook Bybelwetenskap en tradisionalisme (31/10/2012) geskryf. Wat my hier bekommer, is dat baie tradisionele Christene in 'n anti-intellektuele raamwerk vasgevang is. Hulle staan baie wantrouig teenoor die wetenskap, rede en teksstudies. Hulle vergeet dat Jesus self geleerd was (Luk. 2:47; Joh. 7:15). So ook die persone wat die grootste impak op die geskiedenis van die Christendom gehad het - Paulus, die kerkvaders, Martin Luther, Johannes Calvyn, John Wesley en baie ander. As Christene nie sinvolle voorstelle op die tafel plaas nie, sal ander stemme daardie intellektuele gesprek oorheers en sal hulle mettertyd die aanvaarde norme van die samelewing bepaal. Dit is ons verantwoordelikheid om aan die gesprek deel te neem en te toon dat die Bybel vandag nog relevant, betroubaar en geloofwaardig is. Hoe kan mense die Bybelse boodskap van verlossing glo as hulle nie ter self ter tyd oortuig is van die relevansie van die Bybelse teks vir vandag nie? Dit is waarom ek my blog as 'n intellektuele eerder as 'n geestelike gespreksforum ingerig het.
Wat ek voorstel is dat Christene na 'n middelgrond in die geloof beweeg. Wat bedoel ek hiermee? Gewoon dat hulle probeer om 'n balans tussen die uiterstes te vind. Dat hulle gesonde interpretasies nastreef. Dit is egter nie maklik nie. Sommige staan vas by die tradisionele paradigma van denke en sien ander interpretasies as die waaraan hulle gewoond is as kompromie. Sodra 'n mens na die middelgrond beweeg, dink baie tradisionele Christene dat jy nou "liberaal" raak - al staan jy by die beginsels van die evangeliese Christendom. Hulle sien jou as deel van die "ander" groep terwyl jy hoegenaamd nie enige liberale sieninge onderskryf nie. Dit is moontlik een van die redes waarom baie behoudende Christene te bang is om regtig te sê wat hulle dink. Andere in die geleerde milieu kyk weer neer op die eenvoudige evangelie sonder dat hulle enige belewing van die lewensveranderende krag daarvan ondervind. As jy nie deel van die "Bybelwetenskaplike" denkgroep uitmaak nie, dink hulle dat jy sekere simplistiese opvattinge het wat hulle met die tradisionele groep vereenselwig.
Ek kan hierdie probleem met 'n paar voorbeelde illustreer. Neem byvoorbeeld my nuwe boek Abraham en sy God. In hierdie boek argumenteer ek dat daar genoegsame rede is om die glo dat Abraham 'n historiese persoon was en dat die verhale in Genesis 2-11 saam met hom van Sumerië na Kanaan gebring is waar dit later deel van Israel se oergeskiedenis uitgemaak het. Ek voer ook ander aspekte van Israel se tradisie soos hul geloof in die God El asook hul wêreldbeskouing na daardie wêrelddeel terug. As my argumente aanvaar word, maak dit 'n baie sterk saak dat die bronmateriaal vir die boek Genesis deur vroeë profete soos Abraham (Gen. 20:7) in Israelitiese kringe oorgelewer is en nie in die tyd van die ballingskap uit Babilon ontleen is nie. Sommige Christene het dadelik aanstoot geneem - volgens hulle kan ons nie die inligting in die Bybel na Sumerië terugvoer nie. God het dit aan Moses geopenbaar. Maar hoe het dit gebeur? Het God dit by die berg Horeb aan hom gedikteer? Hulle het geen begrip vir die milieu waarbinne die Bybelse teks ontstaan het nie. Ons moet tog die sosiale en historiese konteks waarin die Bybel opgeskryf is ondersoek. Sommige van hierdie Christene is net met drie bronne bekend: wikipedia, creation.com en The Two Babylons (eerw. Alexander Hislop, 1916). Nie een van hierdie bronne het enige gesag in akademiese kringe nie.
Ek het 'n tyd gelede met Lynette Francis op RSG se Praat Saam program oor die antieke Bybelse konsepte van die hemel en die hel gepraat (op 13 September 2012). Daar is baie Christene wat nie besef dat die Bybelse mens 'n totaal ander wêreldbeskouing as ons gehad het nie. Die tema sluit aan by 'n bespreking oor die antieke wêreldbeeld in my nuwe boek Abraham en sy God. Sommige luisteraars wat met die konsepte onbekend is, het dadelik aanvaar dat ek nie in die hemel of die hel glo nie! Ek was nogal verbaas om te sien dat iemand op Facebook skryf dat hy na my geluister het en dat ek nie in die hel glo nie. Hy het selfs die skakel na die gesprek gepos. Wat ek wel in die gesprek gesê het, is dat daardie mense 'n baie gesofistikeerde siening gehad het (in stryd met die uitsprake van sommige hedendaagse Bybelgeleerdes) en dat hulle daardie domains in die onsigbare deel van die kosmos geplaas het - wat ek met die hoër dimensionele struktuur van die kosmos vereenselwig. Ek glo dus dat daardie domains bestaan - maar dit is beslis nie in die raamwerk van die wêreld wat ons ken nie.
Aan die ander kant is daar weer diegene uit tekskritiek kringe wat in beginsel enige historiese basis vir die Genesis verhale verwerp. Hulle wil gewoon nie aanvaar dat Abraham - of enige van die persone wat in die oergeskiedenis in Genesis 2-12 vermeld word (Noag, Henog ens.) - gelewe het nie. Volgens hulle moet die teks nie op daardie manier gelees word nie - so asof hulle verstaan van die teks die enigste geldige interpretasie is! Een van die resensente uit hierdie geledere het dadelik die afleiding gemaak dat ek nog deel van die pre-wetenskaplike (tradisionele) paradigma is. As hy die moeite gedoen het om die boek met 'n oop gemoed te lees sou hy gou agterkom dat dit nie die geval is nie. 'n Ander resensent het veronderstel dat ek iemand is wat die Bybel "letterlik" vertolk en dat ek dus die siening onderskryf dat die kosmos sesduisend jaar gelede in ses sondae geskep is. Nou ja, nodeloos om te sê, dit is nie die geval nie. Soos ek reeds genoem het is daar nie by hierdie geleerdes 'n begrip dat hul vakgebied 'n hermeneutiese dissipline is wat gewoon nie finale uitsprake kan maak nie (hulle staan tipies in die modernistiese paradigma waarna ek vroeër verwys het). In der waarheid is ander interpretasies as hul eie nie net moontlik nie; dit maak selfs beter sin.
Die middelgrond is dus 'n moeilike terrein om te betree omdat die opponerende groepe jou tipies by die ander groepeer sonder dat hulle werklik hoor wat jy sê. Maar die tyd het gekom dat ons as Christene wat ons in die middelgrond bevind openlik sê dat ons nie gemaklik is met 'n simplistiese anti-wetenskaplike lees van die teks soos ons dit in tradisionele kringe vind of die sekularistiese benadering wat in Bybelwetenskaplike kringe gevolg word nie. Ons kan nie wonderwerke prysgee of aan die inspirasie van die Skrif twyfel nie. Ons kan nie twyfel in die krag van God om lewens te verander nie. Die middelgrond is 'n breë terrein waar daar vir verskeie interpretasies en dus gesonde gesprek ruimte is. Ons moet egter nie ten alle koste die middelgrond nasteef nie - alhoewel gesonde interpretasies ons wel daar sal uitbring.
Ons kan beide 'n intellektuele benadering tot die Bybelse teks volg en terselfdertyd glo dat die God van die Bybel vandag nog steeds in en deur mense in die geskiedenis werksaam is. Ons kan daarna streef om sinvolle interpretasies van die teks voor te staan wat sin maak vir die mense van ons tyd. Ons kan ook daarna streef dat God ons in hierdie tyd as werktuie sal gebruik om die wêreld deur ons te bereik. Soveel Christene wat intellektueel ingesteld is raak vervreemd van die geestelike krag van God wat in ons lewens werk, terwyl soveel Christene wat daardie krag ervaar mettertyd vanweë hul anti-intellektuele ingesteldheid vervreemd raak van die samelewing waarin hulle lig en sout moet wees. Ek het vroeër in 'n ope brief die kerk in Suid-Afrika uitgedaag om vandag relevant te wees.
Ek het oor die afgelope tyd by verskeie geleenthede voorgestel dat ons interpretasies van die Bybelse teks moet voorstaan wat vir die ingeligte mense van ons tyd sin maak. Ons moet die teks op 'n sinvolle wyse herinterpreteer soos Jesus self in sy tyd gedoen het. Was dit nie Hy wat gesê het: "Julle het gehoor dat aan die mense van die ou tyd gesê is... Maar Ek sê vir julle...". Dink aan sy radikale nuwe verstaan van die Sabbat en hoe kwaad die tradisionele groep hieroor was. Hy het dramatiese nuwe interpretasies van die teks aan die skares voorgehou wat 'n groot impak op hulle gehad het. Ons moet dieselfde doen. Ons moet ook interpretasies voorstaan wat wegbreek van daardie "oorlewering van die ou mense" wat uitgedien geraak het.
Dit is teen hierdie agtergrond dat ek beplan om in hierdie jaar voorstelle op die tafel te plaas. Daar is 'n artikel oor die Septuagint (die Griekse vertaling van die Ou Testament wat deur die Bybelskrywers en die vroeë kerk gebruik is) waaruit die waarde van gesonde tekskritiek duidelik blyk - in hierdie geval het tekste wat tussen die Dooie Seerolle gevind is belangrike implikasies vir ons verstaan van die teks. Daar is 'n artikel oor die skeppingsnarratief van Genesis 1 waarin die problematiek rondom die sewe skeppingsdae aangespreek word - die teks ondersteun nie sieninge wat teen die wetenskap indruis nie. Ook die vraag of Adam die eerste mens was word in 'n artikel aangespreek. Verder is daar 'n artikel waarin die filosofiese basis vir geestelike intuïsie (wat Christene "God se stem" noem) beredeneer word. Ek beoog om hierdie artikels op my blog te pos en ook - saam met goeie artikels deur ander skrywers - in my ebrief "Undertanding the World" in te sluit.
Ek hoop dat daar uiteindelik al meer Christene sal wees wat openlik en gemaklik die middelgrond van geloof betree. Dat daar gemeentes uit verskeie kerkgenootskappe asook verskillende bedieninge sal wees wat rondom so 'n middelgrond sal hande vat om die mense van ons tyd met die evangelie te bereik. Dat daar 'n netwerk van Christene sal ontstaan wat nie alleen die dinamika van gesonde intellektualisme onderskryf nie, maar wat terselfdertyd die krag van God op 'n nuwe en lewende wyse in hul eie lewens ervaar. Ek vertrou dat hierdie stroompie uiteindelik tot 'n magtige geestelike rivier sal groei wat oor kerkgrense heen sal saamwerk om op nuwe maniere en met nuwe metodes na die mense van ons tyd uit te reik. Wat die evangelie op so 'n wyse aanbied dat dit nie alleen vir die mense van ons tyd sin maak nie, maar dat hulle ook hul lewens deur geloofsvertroue aan die God van die Bybel sal wy. Dat ons opnuut soos 'n stad bo-op 'n berg sal wees vanwaar die helder lig vreemdelinge en ronddwalendens uitnooi om nader te staan. Dat ons 'n oase sal wees waar menigte siele se dors geles sal word. Dat ons in die tyd waarin ons lewe 'n verskil sal maak.
Om 'n verskil te maak moet ons waag. Ons moet bereid wees om op te offer. Ons moet bereid wees om uit ons gemaksone te beweeg. Ons moet bereid wees om met 'n oop gemoed dinge te ondersoek. Ek het gedurende die tyd waarin ek die boek Abraham en sy God geskryf het baie met Abraham se lewe geïdentifiseer en later vyf geestelike oordenkings daaroor op RSG se godsdiensprogram gedoen. Abraham het in gehoorsaamheid aan God sy vaderland - die land van die bekende, Sumerië - verlaat en na 'n onbekende land getrek. So moet ons ook soms die land van die bekende - die paradigma waaraan ons bekend is - verlaat om na die middelgrond van relevante en geloofwaardige interpretasies van die Bybelse teks te beweeg. Interpretasies wat steeds die evangeliese beginsels onderskryf. As ons dit nie doen nie, gaan die Christendom al meer irrelevant word. Ons kan na Europa kyk vir 'n toekomsblik op ons eie land - dit is 'n godlose plek waar die evangeliese Christendom bykans uitgesterf het. As ons niks doen nie, sal ons land waarskynlik ook oor 40 jaar ook so lyk. So die vraag is: Gaan ons die pad aandurf? Ek het besluit: Ek trek die land binne. Almal wat wil saamtrek, is welkom.
Skrywer: Dr Willie Mc Loud Ref. www.wmcloud.blogspot.com
Lees ook
Die profeet
A message for the church
God hoor
Wrong choices
The Power of God
Something or Someone is Missing
Revival is of the Lord
Om te glo of nie te glo nie
Wednesday, 31 October 2012
Paradigmas in konflik: Bybelwetenskap vs tradisionalisme
Sedert die wetenskaplike ondersoek na die Bybel jare gelede begin het, het die godsdienstige landskap stadig maar seker ontvou in twee breë godsdienstige strome wat langs mekaar vloei en mekaar grotendeels uitsluit. Daar is baie kerke wat hulleself in die tradisionele stroom van die Christendom bevind wat die legitimiteit van Bybelwetenskap in beginsel ontken. Bybelwetenskaplikes - wat veral in die raamwerk van die gereformeerde teologie 'n tuiste gevind het (alhoewel sommige van hulle selfs daar ongemaklik voel) - is weer van mening dat die eersgenoemde groep 'n pre-wetenskaplike benadering tot die Bybel volg wat in die wetenskaplike tyd waarin ons lewe geen legitimiteit meer het nie. Tussen hierdie pole is daar baie mense wat oor die geldigheid van hierdie paradigmas nadink. 'n Boek soos Hier staan ek... is 'n voorbeeld daarvan (sien bespreking). Uiteindelik gaan dit oor die ruimte wat vir geloof geskep word.
Ons lewe in 'n tyd waarin daar 'n intense godsdienstige debat plaasvind. Aan die een kant is daar die Christene wat in 'n bykans twee-duisend jaar oue tradisie staan wat glo dat ons die Bybel onvoorwaardelik kan en moet glo en toepas. Aan die ander kant is daar die Bybelwetenskaplikes en ander teoloë wat radikaal met die tradisionele opvattinge gebreek het en wat die Bybelse teks glad nie as "heilig" beskou nie, maar gewoon as 'n boek waarin daar van mense se denke oor God vertel word. Tussen hierdie teenpole is daar natuurlik meer genuanseerde sieninge, asook die groter samelewing met baie mense wat vrae vra, wat wonder of hulle maar net als so kan glo, wat twyfel. Die eerste groep loop die gevaar dat hulle hulself uit die gesprek uitsluit en dat hulle mettertyd feitlik geen inpak meer op die samelewing sal hê nie. Die tweede groep kan mense se geloof radikaal ondermyn en in effek die deur na 'n sekulêre samelewing oopmaak (sommige van hulle glo self nie meer nie).
In hierdie skrywe bekyk ek elk van hierdie groepe van nader. Ek kyk watter persepsies hulle van mekaar het, wat hulle essensiële vertrekpunte is, wat die inpak van hul sieninge op geloof is en hoe gewone Christene sinvol hul eie perspektief kan vorm. Ekself kom uit 'n tradisioneel-Christelike agtergrond (soos bykans almal in Suid Afrika) en beskou myself as 'n behoudende Christen. Ek het die afgelope tyd oor verskeie sake met persone wat hulle aan die kant van die Bybelwetenskap skaar, asook met Sakkie Spangenberg self, binne die raamwerk van die tydskrif Markplein gesprek gevoer. Ek sal in hierdie skrywe meer van my eie ervaring in hierdie verband vertel.
Persepsies skep die werklikheid
Tradisionele Christene en Bybelwetenskaplikes bevind hulleself in twee opponerende paradigmas wat grotendeels onversoenbaar met mekaar is. Elk leef in hul eie paradigma - dit is perspektiewe wat oor jare deur andere, veral die leiers in hul gemeenskap, by hulle ingeprent is. Alhoewel hulle dit nie besef nie, is hulle 'n produk van die godsdienstige of intellektuele kultuur waaruit hulle kom. Soos die filosowe Martin Heidegger (in die algemeen) en Thomas Kuhn (meer spesifiek vir die akademiese wêreld) getoon het, is alle mense - gewoonlik sonder dat hulle dit besef - tot in hul diepste menswees deur die kultuur waaruit hul kom gevorm. Dit beteken dat hulle in effek nie vry en openlik oor sake nadink nie. Hulle denkpatrone is gevorm deur die persone waarna hul opsien, die boeke en tydskrifte wat hul lees en die algemene perspektiewe wat in hul kringe gehandhaaf word. Hulle praat 'n eiesoortige taal, het sekere gemene gebruike asook sekere verwagtinge van mekaar wat as aanvaarbare gedrag in hul geledere beskou word. Hulle is oor jare - soos hulle in daardie paradigma opgebring is - gevorm tot die mense wat hulle is.
Hierdie verbondenheid tot 'n bepaalde paradigma het noodwendig tot gevolg dat almal (selfs in die algemeen) 'n sekere blindekol het. Wanneer 'n mens na iemand luister wat uit 'n ander paradigma kom, dan word dit dadelik binne die paradigma waaruit jyself kom verstaan. Daardie persoon word dadelik verstaan volgens die perspektiewe wat daardie paradigma van die ander een het. Sodra die hoorder die spreker aan 'n sekere paradigma toegeken het, word daar summier aanvaar dat als wat hulle sê - en gaan sê - ooreenkom met die karikatuur wat daardie groep van die ander het. Dit beteken dat die persepsies wat die groepe van mekaar het uiteindelik die werklikheid is waarbinne hulle met mekaar in interaksie kom. Die gevolg is dat hulle nie mekaar "hoor" nie en in effek by mekaar verby praat. Daar word gewoon van meets af aanvaar dat die ander persoon se siening "verkeerd" is en daar word nie ruimte gemaak dat daardie persoon ook 'n geldige punt kan hê nie. In baie gevalle is hul uitsprake gewoon vir die ore van ander luisteraars bedoel om hulle na hul siening te probeer oorhaal.
Wat sulke persepsies betref, beskou die tradisionele Christene die Bybelwetenskaplikes as persone wat die wetenskap klakkeloos naloop en in die proses die geloof verloën. Dat hulle daarop uit is om die Bybelse teks radikaal te kritiseer en so die gesag daarvan ondermyn. Dat hulle die basiese waarhede van die evangelie prysgegee het. Aan die ander kant beskou Bybelwetenskaplikes die tradisionele Christene as mense wat op 'n pre-wetenskaplike wyse met die Bybelse teks omgaan. Hul sieninge is primitief en onvanpas vir die wetenskaplike eeu waarin ons lewe. Hulle is van die werklikheid verwyder.
Die tradisionele Christendom het ongelukkig ook in die verlede baie mense van die kerk vervreem deur hul liefdeloosheid, onbuigsame dogma en die harde sweep van sensuur. Dit het nie alleen diep psigologiese letsels gelaat nie, dit het ook daardie groep onherroeplik van die tradisionele Christendom vervreem. In die boek Hier staan ek... maar ek kan nie sê wie ek is nie en ek is nie alleen nie (Griffel, 2011) vertel 'n aantal persone, waaronder vyf anonieme predikante, omtrent hul negatiewe belewing van die tradisionele Christelike geloof. Onder hulle tel 'n groot aantal persone wat hulle tans in die sfeer van die Bybelwetenskaplike denke bevind - waaronder Sakkie Spangenberg wat as 'n leidende figuur in daardie kringe erken word.
Bybelwetenskaplikes beklee egter nie die morele hoë grond nie en sommige tree op dieselfde wyse op teenoor diegene wat met hulle verskil. Daar is duidelik persone aan albei kante van die spektrum wat nie ander standpunte kan verdra nie - en wat hard en liefdeloos oorkom. Ek het persoonlik al sulke gedrag in verskeie situasies beleef. Ook vanuit Bybelwetenskaplike kringe. Ek kan dit toelig uit my ervaring met die elektroniese tydskrif Markplein. In Januarie 2012 het ek die eerste maal die tydskrif per epos ontvang. Die redakteurs van die tydskrif was vroeër deel van die redakteurspan van Hier staan ek.
Daar het deur die loop van 2012 'n lewendige gesprek oor dinge soos die historisiteit van die Israeliete se uittog en die wetenskaplikheid van Bybelwetenskap ontwikkel. Op 'n stadium was ek en Sakkie Spangenberg die belangrikste opponerende stemme (oor die wetenskaplikheid van Bybelwetenskap). Daarom het dit my nogal verbaas dat die redakteurs hom - as my direkte opponent in die gesprek - gevra het om my boek Op soek na Abraham en sy God, 'n studie oor die historisiteit van die Genesis-verhale (Griffel, 2012) te resenseer ('n mens sou dink dat iemand neutraal so iets moet doen). Ek kan uit die resensie aflei dat hy waarskynlik nie meer as die inleiding en die eerste hoofstuk gelees het nie. Hy het die resensie as 'n geleentheid gesien om sy venyn op my te projekteer en het probeer om my belaglik te maak. Hy aanvaar gewoon dat sy paradigma die enigste geldige een is en dit het nie by hom opgekom dat ek gewoon nie by sy paradigma inkoop nie. (Gelukkig het daar darem net te vore 'n baie meer vriendelike resensie in die TEO verskyn - die tydskrif van die teologiese fakulteit van die Universiteit van Pretoria - geskryf deur Gerda de Villiers wat self in daardie paradigma staan.) [1] In 'n sekere sin het presies gebeur waarteen ek vroeër in 'n brief aan Markplein (Feb 2012) gewaarsku het, naamlik dat sommige Bybelwetenskaplikes soos die Atheners van destyds nie ander stemme op die markplein kan verdra nie en hul bes sal doen om sulke stemme te smoor (soos destyds met Sokrates gebeur het).
Dit was vir my duidelik dat Sakkie glad nie belang gestel het om te hoor wat ek sê nie. Ek het reeds in 'n brief in die vorige uitgawe (Sep 2012) geskryf: "Volgens Sakkie [se skrywe in Markplein Mei/2012] het ek ''n broertjie dood' aan die woord 'Bybelwetenskaplike'. Dit lyk vir my so al of Sakkie my met hierdie opmerking soos 'n lastige vlieg probeer afskud. Hy ignoreer my problematiek en gaan gewoon voort om te bevestig dat 'vakspesialiste' soos hy weet wat hulle doen. So asof ander mense geen reg het om vrae te vra nie. So asof net hy en ander 'Bybelwetenskaplikes' die reg het om uiteindelik uitsprake oor die 'wetenskaplikheid' van hul studieveld te maak. Na my mening gaan dit hier oor die wortel van die problematiek wat die huidige godsdienstige gesprek in Suid-Afrika raak...
Dit lyk vir my so al of Sakkie nog in die raamwerk van die moderne (waarby ek modernistiese bedoel) paradigma opereer (Diek se artikels in Markplein toon dieselfde inslag). Dit blyk vir hom moeilik te wees om te aanvaar dat ons vandag vir verskeie narratiewe kan ruimte maak en dat 'wetenskaplikes' soos hy wat in hul vakdissiplinêre paradigma vasgevang is (soos die wetenskapsfilosoof Hans Kuhn uitgewys het) dit uit die aard van die saak moeilik vind om te aanvaar dat ander narratiewe ook geldig kan wees. Oor sy summiere verwerping van die moontlikheid dat prominente Bybel figure soos Abraham werklik kon lewe, kan ek net na die werk van Martin Bernal verwys (veral bekend vir sy boek 'Black Athena'), wat toon dat die 'hiperkritiese' en 'beterweterige' houding van geleerdes nie aan die feit verander dat diegene wat die tekste geskryf het baie nader aan daardie gebeure gelewe het nie (in direkte kontinuïteit van daardie vroeë tradisie)... Vir enige 'oop gesprek' is dit belangrik dat die gespreksgenote regtig probeer om na mekaar te luister. Ek is nie seker of Sakkie (en Diek) regtig 'hoor' wat ek sê nie." (brief verkort) Na die episode het ek gewonder of ons mekaar ooit sal "hoor" en of daar nie 'n onoorbrugbare paradigmatiese gaping tussen ons is nie.
Die kernwaarhede van elke paradigma
Elk van die groepe huldig sekere sieninge wat hulle tot onaantasbare "waarhede" verhef. Dit is veral die verskillende wyses waarop hulle die Bybel as teks beoordeel wat hulle fundamenteel van mekaar skei. Tradisionele Christene aanvaar dat die Bybelse tekste oorspronklik deur bekende skrywers soos Moses, Samuel, Dawid en so meer opgeteken is, dat dit oorspronklik onder leiding van die Heilige Gees woordeliks korrek geskryf is, dat dit as sodanig (behalwe vir kleinere foute wat met die oordra ingesluip het) aan ons oorgelewer is, dat dit 'n betroubare bron oor die geskiedenis is, dat dit in geheel gesien oor God se verlossingsplan met die mens handel en dat dit as die geïnspireerde "Woord van God" beskou moet word. Bybelwetenskaplikes is op hul beurt van mening dat die Bybelse teks op 'n laat stadium deur (meestal) onbekende skrywers opgeteken is (die tekste van die Ou Testament is grotendeels tydens en na die Babiloniese ballingskap geskryf en die Nuwe Testament lank na die gebeure waaroor dit handel), dat dit op dieselfde vlak as ander antieke tekste beskou moet word, dat dit nie 'n betroubare bron oor die geskiedenis is nie, dat dit grotendeels oor mense se denke oor God handel en dat dit dus as "mense se woorde oor God" gereken moet word.
Tradisionele Christene aanvaar hul sieninge "deur die geloof". Alhoewel hulle die Bybelse teks natuurlik baie versigtig bestudeer, neem hulle in baie gevalle nie kennis van ander buite-Bybelse antieke literatuur wat lig op die Bybelse teks kan werp nie. Hulle word ook nie aan die wyer gesprek oor die tekste blootgestel nie en behou uiteindelik hul kohesie deurdat hul sieninge gewoon as norm binne hul eie geledere beskou word. Baie tradisionele Christene glo dat hulle nie op enige van die "Bybelse waarhede" kan skiet gee nie omdat dit niks anders as kompromie met liberalisme sal wees nie. Wat die Bybelwetenskaplikes betref, aanvaar hulle dat die "wetenskap" hul sieninge onderskryf. Hulle aanvaar dat argeologiese ondersoek getoon het dat die Bybel nie 'n betroubare bron oor die geskiedenis is nie (meestal omdat daar in baie gevalle volgens hulle nie "genoegsame" bewyse gevind kon word nie). In die raamwerk van akademiese studies dwing hulle hul beskouing as die enigste geldige benadering tot die Bybelse teks af.
Daar is baie Christene wat probeer om hul geloof op 'n manier met die wetenskaplike benadering tot die Bybel te versoen. Binne die raamwerk van die gereformeerde teologie - waar die wetenskaplike ondersoek na die Bybel as vertrekpunt geneem word - word verskillende strategieë gevolg om dit te bewerkstellig. So word daar tipies aanvaar dat die waarde van die teks vir ons geloof uiteindelik daarin lê dat ons baie kan leer oor die wyse waarop daardie mense oor God nagedink het. Die teks moet dus nie as 'n bron oor die geskiedenis beskou word nie; dit gaan uiteindelik oor die teologiese denke wat in die teks na vore tree. So skryf Gerda de Villiers in die genoemde resensie oor my boek Abraham en sy God waarin ek 'n saak vir die betroubaarheid van die Genesis-verhale as 'n bron oor die antieke geskiedenis van Israel maak, die volgende:
"[O]m die tekste met argeologie en harde historiese feite te laat klop, misken die intensie van die Bybel: dit wil juis nie ‘n betroubare gesaghebbende bron van die geskiedenis wees nie... Die vraag is dan nie na Abraham as historiese figuur nie, maar na die teologie – of teologieë rondom die Abraham-figuur. Deur tekste het Ou Israel nie ‘n historiese Abraham nie, maar ‘n teologiese Abraham en sy God beskryf. En dít is die Bybelwetenskappe se soektog: nie ‘n historiese Abraham nie, maar ‘n Abraham soos wat Ou Israel hom verstaan het." [2]
Hierdie strategie oorkom die wetenskaplike problematiek rakende gebrek aan bewyslas (vir Bybelse gebeure) asook wonderwerke. Maar dit ondermyn die gesag van die Bybel tot so 'n mate dat dit bykans vir die gemiddelde persoon onhoudbaar word om steeds vertroue in die Bybelse boodskap van verlossing te hê. As die betroubaarheid van die Bybel as bron oor die geskiedenis prysgegee word, dan kom ons uiteindelik voor die vraag te staan: moet ons dieselfde omtrent Jesus doen? Is sy historisiteit ook nie belangrik nie. Op hierdie punt gooi gereformeerde teoloë wal. Sommige soos Ben de Toit (in sy boek God? Geloof in 'n postmoderne tyd (Griffel, 2012)) skop by Jesus vas. Alhoewel hy die bestaan van Satan prysgee en uiteindelik in 'n "God agter God" glo, is die opstanding van Jesus die plek waar hy die streep trek. Maar hoe volhoubaar is so 'n posisie in die raamwerk van Bybelwetenskap?
Christene - veral diegene uit die meer tradisionele stroom - sien hierdie uitkoms as een rede waarom daar in die eerste plek nie aan die eise van die wetenskap toegegee moet word nie. Die gemiddelde persoon is egter nie gemaklik met 'n geloof wat glad nie op 'n sinvolle wyse met die wetenskap in gesprek tree nie. Hulle staan voor 'n dilemma: daar word algemeen aanvaar dat die wetenskap die norm vir alle studievelde moet wees, maar terselfdertyd lyk dit of die wetenskap alle deure vir geloof toemaak. Die vraag is egter of die wetenskap inderdaad die sieninge van Bybelwetenskap onderskryf? Alhoewel dit op die oog af so mag lyk, is dit nogal nie die geval nie. Oor die laaste aantal jare is daar 'n nuwe wending in feitlik alle studievelde waarin daar indringende vrae oor die filosofiese gronde - dit is die basiese veronderstellings wat deur wetenskaplikes gemaak word - gevra word. Die vraag is dus: Hoe wetenskaplik is die wetenskap - en meer spesifiek Bybelwetenskap?
Alhoewel Bybelwetenskaplikes gewoonlik aanvaar dat die "waarhede" van die tradisionele Christendom onhoudbaar is, is hul eie "waarhede" nie so vas en seker as wat hulle self dink nie. Bybelwetenskap is glad nie 'n empiriese wetenskap soos byvoorbeeld fisika, biologie en so meer nie. Dit word onder die sogenaamde "hermeneutiese" dissiplines gereken - dit is die interpreterende studievelde. Hier gaan dit oor die interpretasie van tekste. Alhoewel Bybelwetenskaplikes van mening is dat ander studievelde soos argeologie hul aanslag tot die tekste noodsaak, is dit nie so nie. Daar was oor die laaste aantal jare indringende gesprekke binne argeologiese kringe en daar is grotendeels afgesien van alle pogings om argeologie as 'n empiriese wetenskap te bedryf (sien die artikel op my blog: A critique of archaeology as a science). Daar het 'n groter openheid ontwikkel dat daar verskeie interpretasies van die data kan wees en dat verskillende narratiewe moontlik is. Dit lyk egter nie of die implikasies van hierdie gesprek al werklik tot Bybelwetenskaplike kringe deurgedring het nie. Hul liefde vir die uitdrukking "Bybelwetenskap" (wat eintlik net teksstudies is) en hul houding laat dit soms lyk of hulle onder die wanindruk verkeer dat hulle 'n ware (empiriese) "wetenskap" bedryf.
Alhoewel dit vir die Bybelwetenskap ondenkbaar is, is daar duidelik ruimte vir ander interpretasies van die Bybelse teks as die wat hulle voorstaan. Argeologiese ondersoek het beslis nie die Bybel verkeerd bewys nie (die saak van Bybelwetenskaplikes in hierdie verband berus grotendeels op die gebrek aan "genoegsame" data) en die Bybelskrywers self maak daarop aanspraak dat hulle 'n betroubare weergawe van Israel en later die kerk se geskiedenis opgeteken het. Die probleem het eerder met wonderwerke te doen. Die vraag is dan of ons kan glo dat God bonatuurlik in die geskiedenis ingegryp het en of ons dit op wetenskaplike gronde as mites en magiese beskouinge van primitiewe mense afmaak. Op hierdie punt gaan dit uiteindelik daaroor of ons glo dat God wonderbaarlik in Israel en die kerk se geskiedenis kon werk of nie. Dit val buite die raamwerk van die wetenskap.
Hoe om die geloof te behou?
Daar kan uiteindelik gevra word: Wat is die impak van die verskillende paradigmas op geloof? Daar kan geen twyfel bestaan dat die tradisionele Christendom baie mense deur hul harde en liefdelose dogma van die geloof vervreem het nie. In die boek UnChristian, what a new generation really thinks about Christianity... and why it matters (BakerBooks, 2007), waarin navorsing oor buitestaanders se persepsies oor evangeliese Christene in die VSA bespreek word, skryf die outeurs (self evangeliese Christene): "Painful encounters with the faith also have a strong influence on what a person thinks of Christianity. In fact, we discovered that one-fifth of all outsiders, regardless of age, admitted they 'have had a bad experience in a church or with a Christian that gave them a negative image of Jesus Christ'... Being hurt by Christianity is far more common among the young than among older outsiders. Three out of every ten outsiders said they have undergone negative experiences in churches and with Christians" (p32).
Die persoonlike getuienisse in Hier staan ek is duidelik in lyn met hierdie navorsing. Wat egter opval, is dat die meeste van die persone wie se getuienisse in die boek opgeneem is, ouer mense is. Dit staan in kontras met die Amerikaanse getuienis. Wat kan die rede wees? Dit het moontlik daarmee te doen dat die Afrikaner kultuur in sigself 'n paar dekades terug soms nog 'n harde, ongenaakbare kant gehad het. Die Christelike belewenis in Afrikaner kringe was tot 'n groot mate 'n weerspieëling en projeksie van die wyer Afrikaner kultuur. Dit verander egter nie aan die feit dat die meeste bydraers ook hul vervreemding van die kerk aan die "simplistiese en onhoubare" sieninge van die tradisionele Christendom toeskryf nie. Vir hulle is die tradisionele beskouinge net nie meer relevant tot die wetenskaplike eeu waarin ons lewe nie.
Wat verder omtrent die bydraers opval, is hoeveel van hulle predikante is of was. Hoekom sal so baie predikante hul geloof verloor of ten minste twyfel? Die antwoord hierop het duidelik nie net met die praktiese belewing in die kerk te doen nie maar ook met die teologiese opleiding waartydens hul intellektuele-godsdienstige basis gelê is. Uit die voorafgaande bespreking is dit duidelik dat die Bybelwetenskaplike aanslag wat in die gereformeerde teologie gevolg word 'n belangrike bydraende faktor in hul geloofsherbesinning kon wees. As die wetenskaplike aanslag tot die Bybel onkrities tot sy noodwendige implikasies deurgevoer word, is dit duidelik dat die ruimte vir geloof aansienlik ingeperk word. Die Bybelwetenskaplike benadering werk ongeloof aan die hand. Daarom is dit nodig dat die wetenskaplike basis vir hierdie benadering opnuut onder oë geneem word - dit is nie so "wetenskaplik" as wat algemeen veronderstel word nie.
Daar is natuurlik baie predikante en ander Christene wat met die Bybelwetenskap bekend is, maar wat nie by al haar veronderstellings inkoop nie. Hulle aanvaar dat daar plek vir 'n gesonde vorm van tekskritiek is, maar hulle aanvaar nie die veronderstelling dat die Bybelse teks slegs as teologiese nadenke oor God beskou moet word nie. Hulle is van mening dat daar genoegsame getuienis is dat die Bybelse verhale wel as betroubaar aanvaar kan word. Vir hulle is hierdie punt baie belangrik omdat dit die gesag van die Bybel as "Woord van God" onderlê. Sommige van hulle staan nader aan die tradisionele beskouinge en onderskryf dinge soos die woordelikse inspirasie van die Bybel, die skepping in ses sondae en so meer. Andere onderskryf eerder 'n integriteitsiening van inspirasie (sien die bylaag in my boek Abraham en sy God) en is gemaklik met die Groot Knal (alhoewel dalk nie met Neo-Darwinistiese evolusie nie). Maar hulle staan by die basiese leerstellings van die Christelike geloof. En hulle streef hopenlik om deurgaans in hul interaksie met andere (en veral diegene wat met hulle verskil) die gesindheid van Christus te openbaar.
Alhoewel die Bybelwetenskap nooit die tradisionele perspektief waarin alle tekskritiek summier afgewys word se geldigheid sal aanvaar nie, is daar geen rede om die bestaansreg van ander sinvolle narratiewe te ontken nie. Alhoewel hierdie geleerdes vanweë hul langdurige blootstelling aan die voorveronderstellings van hul eie paradigma nie met ander narratiewe gemaklik is nie, is dit hoog tyd dat hulle afsien van hul pogings tot hegemoniese beheer oor interpretasie. Dit is juis wat die postmoderne mens uit die foute van modernisme geleer het: niemand het 'n alleenreg op interpretasie nie. As Gerda de Villiers dus skryf: "[Die Bybel] wil juis nie ‘n betroubare gesaghebbende bron van die geskiedenis wees nie", dan is dit beslis nie 'n feitlike wetenskaplike stelling nie; dit is gewoon 'n projeksie van haar eie paradigmatiese verbondenheid.
Baie Christene is, net soos die gemiddelde persoon op die markplein van denke, op soek na sinvolle interpretasies. Interpretasies wat relevant is vir die wetenskaplike tyd waarin ons lewe, maar wat terselfdertyd genoeg ruimte skep vir geloof. Tradisionele Christene huldig soms sieninge wat net nie meer vir die kontemporêre mens sin maak nie en dus geloof ondermyn. Ingeligte mense kan net nie meer vrede maak met sieninge wat teen alle wetenskaplike feite ingaan nie. Aan die ander kant huldig Bybelwetenskaplikes sieninge wat nie alleen geen wetenskaplike gronde het nie (wat die vakgebied vanweë haar diep wortels in modernisme geërf het), maar wat ook die ruimte vir geloof aansienlik inperk. Beide paradigmas dra dus by tot ongeloof. Wat nodig is, is sinvolle interpretasies wat genoegsame ruimte vir geloof skep.
Slot
Die tradisionele Christendom en die Bybelwetenskap staan as twee onversoenbare teenpole teenoor mekaar. Twee paradigmas wat nie mekaar se taal verstaan nie en wat ook nie geïnteresseerd is om na mekaar te luister nie. Twee paradigmas wat oor jare gevorm is en wat nie maklik sal verander nie. Beide hou vas aan hul "waarhede" - die een groep aan die waarhede van die "geloof" en die ander aan die waarhede van die "wetenskap". Tog is die geloof nie van meets af in kompetisie met die wetenskap nie - ons kan in wonderwerke glo al dink ons dat die wetenskap oor die algemeen die wette van ons wêreld goed beskryf. Die dae waarin Bybelwetenskaplikes gedink het dat hulle narratief die enigste geldige narratief is, is ook verby. Bybelwetenskap is glad nie so wetenskaplik as wat soms in daardie kringe gedink word nie. Dit is juis hierdie beperking van Bybelwetenskap wat die ruimte skep waarin ander geldige interpretasies kan bestaan. Daar is vandag ruimte vir verskillende sinvolle narratiewe. Daar is ruimte vir die gemiddelde persoon om hul eie narratief saam te stel - om vir hulleself te dink. Om dit so te konstrueer dat dit ruimte maak vir geloof.
[1] In Op soek na Abraham en sy God argumenteer ek dat die Genesis-verhale sedert die vroegste tye in Israelitiese kringe oorgelewer is (die pre-patriargaalse verhale is dus nie tydens die ballingskap uit Babilonië ontleen nie). Ek voer verskeie argumente hiervoor aan wat veral op argeologiese getuienis, vroeë Sumeriese en Akkadiese tradisies asook die oorspronge van die Israeliete se godskonsep berus (die oorspronge van El-Elyon, El-Sjaddai, Elohim - en Satan - in die raamwerk van die Hebreeuse goderaad). Alhoewel ek laasgenoemde as my belangrikste argument beskou, het nie Sakkie of Gerda enige opmerkings daaromtrent gemaak nie.
[2] Gerda gee te hoog op. Bybelwetenskaplikes kan nie daarop aanspraak maak dat hulle toegang tot die denke van Ou Israel het en dus weet hoe hulle Abraham verstaan het nie. Ons rekonstruksie van hul perspektiewe is maar net ons eie perspektiewe oor hulle.
Skrywer: Dr Willie Mc Loud. Ref. www.wmcloud.blogspot.com; wmcloud@yahoo.com
As jy die artikel sinvol vind, stuur dit aan andere wat ook in die kontemporêre godsdienstige gesprek geïnteresseerd is. Share dit. So kan al meer mense saampraat.
Lees Willie Mc Loud se artikels
A critique of Biblical Criticism as a scholarly discipline
A critique of archaeology as a science
Lees die resensie van Gerda de Villiers in TEO hier.
Die Markplein uitgawe (Okt 2012) waarin Sakkie Spangenberg se resensie van Abraham en sy God verskyn, is nog nie op hul webblad gepos nie.
Ons lewe in 'n tyd waarin daar 'n intense godsdienstige debat plaasvind. Aan die een kant is daar die Christene wat in 'n bykans twee-duisend jaar oue tradisie staan wat glo dat ons die Bybel onvoorwaardelik kan en moet glo en toepas. Aan die ander kant is daar die Bybelwetenskaplikes en ander teoloë wat radikaal met die tradisionele opvattinge gebreek het en wat die Bybelse teks glad nie as "heilig" beskou nie, maar gewoon as 'n boek waarin daar van mense se denke oor God vertel word. Tussen hierdie teenpole is daar natuurlik meer genuanseerde sieninge, asook die groter samelewing met baie mense wat vrae vra, wat wonder of hulle maar net als so kan glo, wat twyfel. Die eerste groep loop die gevaar dat hulle hulself uit die gesprek uitsluit en dat hulle mettertyd feitlik geen inpak meer op die samelewing sal hê nie. Die tweede groep kan mense se geloof radikaal ondermyn en in effek die deur na 'n sekulêre samelewing oopmaak (sommige van hulle glo self nie meer nie).
In hierdie skrywe bekyk ek elk van hierdie groepe van nader. Ek kyk watter persepsies hulle van mekaar het, wat hulle essensiële vertrekpunte is, wat die inpak van hul sieninge op geloof is en hoe gewone Christene sinvol hul eie perspektief kan vorm. Ekself kom uit 'n tradisioneel-Christelike agtergrond (soos bykans almal in Suid Afrika) en beskou myself as 'n behoudende Christen. Ek het die afgelope tyd oor verskeie sake met persone wat hulle aan die kant van die Bybelwetenskap skaar, asook met Sakkie Spangenberg self, binne die raamwerk van die tydskrif Markplein gesprek gevoer. Ek sal in hierdie skrywe meer van my eie ervaring in hierdie verband vertel.
Persepsies skep die werklikheid
Tradisionele Christene en Bybelwetenskaplikes bevind hulleself in twee opponerende paradigmas wat grotendeels onversoenbaar met mekaar is. Elk leef in hul eie paradigma - dit is perspektiewe wat oor jare deur andere, veral die leiers in hul gemeenskap, by hulle ingeprent is. Alhoewel hulle dit nie besef nie, is hulle 'n produk van die godsdienstige of intellektuele kultuur waaruit hulle kom. Soos die filosowe Martin Heidegger (in die algemeen) en Thomas Kuhn (meer spesifiek vir die akademiese wêreld) getoon het, is alle mense - gewoonlik sonder dat hulle dit besef - tot in hul diepste menswees deur die kultuur waaruit hul kom gevorm. Dit beteken dat hulle in effek nie vry en openlik oor sake nadink nie. Hulle denkpatrone is gevorm deur die persone waarna hul opsien, die boeke en tydskrifte wat hul lees en die algemene perspektiewe wat in hul kringe gehandhaaf word. Hulle praat 'n eiesoortige taal, het sekere gemene gebruike asook sekere verwagtinge van mekaar wat as aanvaarbare gedrag in hul geledere beskou word. Hulle is oor jare - soos hulle in daardie paradigma opgebring is - gevorm tot die mense wat hulle is.
Hierdie verbondenheid tot 'n bepaalde paradigma het noodwendig tot gevolg dat almal (selfs in die algemeen) 'n sekere blindekol het. Wanneer 'n mens na iemand luister wat uit 'n ander paradigma kom, dan word dit dadelik binne die paradigma waaruit jyself kom verstaan. Daardie persoon word dadelik verstaan volgens die perspektiewe wat daardie paradigma van die ander een het. Sodra die hoorder die spreker aan 'n sekere paradigma toegeken het, word daar summier aanvaar dat als wat hulle sê - en gaan sê - ooreenkom met die karikatuur wat daardie groep van die ander het. Dit beteken dat die persepsies wat die groepe van mekaar het uiteindelik die werklikheid is waarbinne hulle met mekaar in interaksie kom. Die gevolg is dat hulle nie mekaar "hoor" nie en in effek by mekaar verby praat. Daar word gewoon van meets af aanvaar dat die ander persoon se siening "verkeerd" is en daar word nie ruimte gemaak dat daardie persoon ook 'n geldige punt kan hê nie. In baie gevalle is hul uitsprake gewoon vir die ore van ander luisteraars bedoel om hulle na hul siening te probeer oorhaal.
Wat sulke persepsies betref, beskou die tradisionele Christene die Bybelwetenskaplikes as persone wat die wetenskap klakkeloos naloop en in die proses die geloof verloën. Dat hulle daarop uit is om die Bybelse teks radikaal te kritiseer en so die gesag daarvan ondermyn. Dat hulle die basiese waarhede van die evangelie prysgegee het. Aan die ander kant beskou Bybelwetenskaplikes die tradisionele Christene as mense wat op 'n pre-wetenskaplike wyse met die Bybelse teks omgaan. Hul sieninge is primitief en onvanpas vir die wetenskaplike eeu waarin ons lewe. Hulle is van die werklikheid verwyder.
Die tradisionele Christendom het ongelukkig ook in die verlede baie mense van die kerk vervreem deur hul liefdeloosheid, onbuigsame dogma en die harde sweep van sensuur. Dit het nie alleen diep psigologiese letsels gelaat nie, dit het ook daardie groep onherroeplik van die tradisionele Christendom vervreem. In die boek Hier staan ek... maar ek kan nie sê wie ek is nie en ek is nie alleen nie (Griffel, 2011) vertel 'n aantal persone, waaronder vyf anonieme predikante, omtrent hul negatiewe belewing van die tradisionele Christelike geloof. Onder hulle tel 'n groot aantal persone wat hulle tans in die sfeer van die Bybelwetenskaplike denke bevind - waaronder Sakkie Spangenberg wat as 'n leidende figuur in daardie kringe erken word.
Bybelwetenskaplikes beklee egter nie die morele hoë grond nie en sommige tree op dieselfde wyse op teenoor diegene wat met hulle verskil. Daar is duidelik persone aan albei kante van die spektrum wat nie ander standpunte kan verdra nie - en wat hard en liefdeloos oorkom. Ek het persoonlik al sulke gedrag in verskeie situasies beleef. Ook vanuit Bybelwetenskaplike kringe. Ek kan dit toelig uit my ervaring met die elektroniese tydskrif Markplein. In Januarie 2012 het ek die eerste maal die tydskrif per epos ontvang. Die redakteurs van die tydskrif was vroeër deel van die redakteurspan van Hier staan ek.
Daar het deur die loop van 2012 'n lewendige gesprek oor dinge soos die historisiteit van die Israeliete se uittog en die wetenskaplikheid van Bybelwetenskap ontwikkel. Op 'n stadium was ek en Sakkie Spangenberg die belangrikste opponerende stemme (oor die wetenskaplikheid van Bybelwetenskap). Daarom het dit my nogal verbaas dat die redakteurs hom - as my direkte opponent in die gesprek - gevra het om my boek Op soek na Abraham en sy God, 'n studie oor die historisiteit van die Genesis-verhale (Griffel, 2012) te resenseer ('n mens sou dink dat iemand neutraal so iets moet doen). Ek kan uit die resensie aflei dat hy waarskynlik nie meer as die inleiding en die eerste hoofstuk gelees het nie. Hy het die resensie as 'n geleentheid gesien om sy venyn op my te projekteer en het probeer om my belaglik te maak. Hy aanvaar gewoon dat sy paradigma die enigste geldige een is en dit het nie by hom opgekom dat ek gewoon nie by sy paradigma inkoop nie. (Gelukkig het daar darem net te vore 'n baie meer vriendelike resensie in die TEO verskyn - die tydskrif van die teologiese fakulteit van die Universiteit van Pretoria - geskryf deur Gerda de Villiers wat self in daardie paradigma staan.) [1] In 'n sekere sin het presies gebeur waarteen ek vroeër in 'n brief aan Markplein (Feb 2012) gewaarsku het, naamlik dat sommige Bybelwetenskaplikes soos die Atheners van destyds nie ander stemme op die markplein kan verdra nie en hul bes sal doen om sulke stemme te smoor (soos destyds met Sokrates gebeur het).
Dit was vir my duidelik dat Sakkie glad nie belang gestel het om te hoor wat ek sê nie. Ek het reeds in 'n brief in die vorige uitgawe (Sep 2012) geskryf: "Volgens Sakkie [se skrywe in Markplein Mei/2012] het ek ''n broertjie dood' aan die woord 'Bybelwetenskaplike'. Dit lyk vir my so al of Sakkie my met hierdie opmerking soos 'n lastige vlieg probeer afskud. Hy ignoreer my problematiek en gaan gewoon voort om te bevestig dat 'vakspesialiste' soos hy weet wat hulle doen. So asof ander mense geen reg het om vrae te vra nie. So asof net hy en ander 'Bybelwetenskaplikes' die reg het om uiteindelik uitsprake oor die 'wetenskaplikheid' van hul studieveld te maak. Na my mening gaan dit hier oor die wortel van die problematiek wat die huidige godsdienstige gesprek in Suid-Afrika raak...
Dit lyk vir my so al of Sakkie nog in die raamwerk van die moderne (waarby ek modernistiese bedoel) paradigma opereer (Diek se artikels in Markplein toon dieselfde inslag). Dit blyk vir hom moeilik te wees om te aanvaar dat ons vandag vir verskeie narratiewe kan ruimte maak en dat 'wetenskaplikes' soos hy wat in hul vakdissiplinêre paradigma vasgevang is (soos die wetenskapsfilosoof Hans Kuhn uitgewys het) dit uit die aard van die saak moeilik vind om te aanvaar dat ander narratiewe ook geldig kan wees. Oor sy summiere verwerping van die moontlikheid dat prominente Bybel figure soos Abraham werklik kon lewe, kan ek net na die werk van Martin Bernal verwys (veral bekend vir sy boek 'Black Athena'), wat toon dat die 'hiperkritiese' en 'beterweterige' houding van geleerdes nie aan die feit verander dat diegene wat die tekste geskryf het baie nader aan daardie gebeure gelewe het nie (in direkte kontinuïteit van daardie vroeë tradisie)... Vir enige 'oop gesprek' is dit belangrik dat die gespreksgenote regtig probeer om na mekaar te luister. Ek is nie seker of Sakkie (en Diek) regtig 'hoor' wat ek sê nie." (brief verkort) Na die episode het ek gewonder of ons mekaar ooit sal "hoor" en of daar nie 'n onoorbrugbare paradigmatiese gaping tussen ons is nie.
Die kernwaarhede van elke paradigma
Elk van die groepe huldig sekere sieninge wat hulle tot onaantasbare "waarhede" verhef. Dit is veral die verskillende wyses waarop hulle die Bybel as teks beoordeel wat hulle fundamenteel van mekaar skei. Tradisionele Christene aanvaar dat die Bybelse tekste oorspronklik deur bekende skrywers soos Moses, Samuel, Dawid en so meer opgeteken is, dat dit oorspronklik onder leiding van die Heilige Gees woordeliks korrek geskryf is, dat dit as sodanig (behalwe vir kleinere foute wat met die oordra ingesluip het) aan ons oorgelewer is, dat dit 'n betroubare bron oor die geskiedenis is, dat dit in geheel gesien oor God se verlossingsplan met die mens handel en dat dit as die geïnspireerde "Woord van God" beskou moet word. Bybelwetenskaplikes is op hul beurt van mening dat die Bybelse teks op 'n laat stadium deur (meestal) onbekende skrywers opgeteken is (die tekste van die Ou Testament is grotendeels tydens en na die Babiloniese ballingskap geskryf en die Nuwe Testament lank na die gebeure waaroor dit handel), dat dit op dieselfde vlak as ander antieke tekste beskou moet word, dat dit nie 'n betroubare bron oor die geskiedenis is nie, dat dit grotendeels oor mense se denke oor God handel en dat dit dus as "mense se woorde oor God" gereken moet word.
Tradisionele Christene aanvaar hul sieninge "deur die geloof". Alhoewel hulle die Bybelse teks natuurlik baie versigtig bestudeer, neem hulle in baie gevalle nie kennis van ander buite-Bybelse antieke literatuur wat lig op die Bybelse teks kan werp nie. Hulle word ook nie aan die wyer gesprek oor die tekste blootgestel nie en behou uiteindelik hul kohesie deurdat hul sieninge gewoon as norm binne hul eie geledere beskou word. Baie tradisionele Christene glo dat hulle nie op enige van die "Bybelse waarhede" kan skiet gee nie omdat dit niks anders as kompromie met liberalisme sal wees nie. Wat die Bybelwetenskaplikes betref, aanvaar hulle dat die "wetenskap" hul sieninge onderskryf. Hulle aanvaar dat argeologiese ondersoek getoon het dat die Bybel nie 'n betroubare bron oor die geskiedenis is nie (meestal omdat daar in baie gevalle volgens hulle nie "genoegsame" bewyse gevind kon word nie). In die raamwerk van akademiese studies dwing hulle hul beskouing as die enigste geldige benadering tot die Bybelse teks af.
Daar is baie Christene wat probeer om hul geloof op 'n manier met die wetenskaplike benadering tot die Bybel te versoen. Binne die raamwerk van die gereformeerde teologie - waar die wetenskaplike ondersoek na die Bybel as vertrekpunt geneem word - word verskillende strategieë gevolg om dit te bewerkstellig. So word daar tipies aanvaar dat die waarde van die teks vir ons geloof uiteindelik daarin lê dat ons baie kan leer oor die wyse waarop daardie mense oor God nagedink het. Die teks moet dus nie as 'n bron oor die geskiedenis beskou word nie; dit gaan uiteindelik oor die teologiese denke wat in die teks na vore tree. So skryf Gerda de Villiers in die genoemde resensie oor my boek Abraham en sy God waarin ek 'n saak vir die betroubaarheid van die Genesis-verhale as 'n bron oor die antieke geskiedenis van Israel maak, die volgende:
"[O]m die tekste met argeologie en harde historiese feite te laat klop, misken die intensie van die Bybel: dit wil juis nie ‘n betroubare gesaghebbende bron van die geskiedenis wees nie... Die vraag is dan nie na Abraham as historiese figuur nie, maar na die teologie – of teologieë rondom die Abraham-figuur. Deur tekste het Ou Israel nie ‘n historiese Abraham nie, maar ‘n teologiese Abraham en sy God beskryf. En dít is die Bybelwetenskappe se soektog: nie ‘n historiese Abraham nie, maar ‘n Abraham soos wat Ou Israel hom verstaan het." [2]
Hierdie strategie oorkom die wetenskaplike problematiek rakende gebrek aan bewyslas (vir Bybelse gebeure) asook wonderwerke. Maar dit ondermyn die gesag van die Bybel tot so 'n mate dat dit bykans vir die gemiddelde persoon onhoudbaar word om steeds vertroue in die Bybelse boodskap van verlossing te hê. As die betroubaarheid van die Bybel as bron oor die geskiedenis prysgegee word, dan kom ons uiteindelik voor die vraag te staan: moet ons dieselfde omtrent Jesus doen? Is sy historisiteit ook nie belangrik nie. Op hierdie punt gooi gereformeerde teoloë wal. Sommige soos Ben de Toit (in sy boek God? Geloof in 'n postmoderne tyd (Griffel, 2012)) skop by Jesus vas. Alhoewel hy die bestaan van Satan prysgee en uiteindelik in 'n "God agter God" glo, is die opstanding van Jesus die plek waar hy die streep trek. Maar hoe volhoubaar is so 'n posisie in die raamwerk van Bybelwetenskap?
Christene - veral diegene uit die meer tradisionele stroom - sien hierdie uitkoms as een rede waarom daar in die eerste plek nie aan die eise van die wetenskap toegegee moet word nie. Die gemiddelde persoon is egter nie gemaklik met 'n geloof wat glad nie op 'n sinvolle wyse met die wetenskap in gesprek tree nie. Hulle staan voor 'n dilemma: daar word algemeen aanvaar dat die wetenskap die norm vir alle studievelde moet wees, maar terselfdertyd lyk dit of die wetenskap alle deure vir geloof toemaak. Die vraag is egter of die wetenskap inderdaad die sieninge van Bybelwetenskap onderskryf? Alhoewel dit op die oog af so mag lyk, is dit nogal nie die geval nie. Oor die laaste aantal jare is daar 'n nuwe wending in feitlik alle studievelde waarin daar indringende vrae oor die filosofiese gronde - dit is die basiese veronderstellings wat deur wetenskaplikes gemaak word - gevra word. Die vraag is dus: Hoe wetenskaplik is die wetenskap - en meer spesifiek Bybelwetenskap?
Alhoewel Bybelwetenskaplikes gewoonlik aanvaar dat die "waarhede" van die tradisionele Christendom onhoudbaar is, is hul eie "waarhede" nie so vas en seker as wat hulle self dink nie. Bybelwetenskap is glad nie 'n empiriese wetenskap soos byvoorbeeld fisika, biologie en so meer nie. Dit word onder die sogenaamde "hermeneutiese" dissiplines gereken - dit is die interpreterende studievelde. Hier gaan dit oor die interpretasie van tekste. Alhoewel Bybelwetenskaplikes van mening is dat ander studievelde soos argeologie hul aanslag tot die tekste noodsaak, is dit nie so nie. Daar was oor die laaste aantal jare indringende gesprekke binne argeologiese kringe en daar is grotendeels afgesien van alle pogings om argeologie as 'n empiriese wetenskap te bedryf (sien die artikel op my blog: A critique of archaeology as a science). Daar het 'n groter openheid ontwikkel dat daar verskeie interpretasies van die data kan wees en dat verskillende narratiewe moontlik is. Dit lyk egter nie of die implikasies van hierdie gesprek al werklik tot Bybelwetenskaplike kringe deurgedring het nie. Hul liefde vir die uitdrukking "Bybelwetenskap" (wat eintlik net teksstudies is) en hul houding laat dit soms lyk of hulle onder die wanindruk verkeer dat hulle 'n ware (empiriese) "wetenskap" bedryf.
Alhoewel dit vir die Bybelwetenskap ondenkbaar is, is daar duidelik ruimte vir ander interpretasies van die Bybelse teks as die wat hulle voorstaan. Argeologiese ondersoek het beslis nie die Bybel verkeerd bewys nie (die saak van Bybelwetenskaplikes in hierdie verband berus grotendeels op die gebrek aan "genoegsame" data) en die Bybelskrywers self maak daarop aanspraak dat hulle 'n betroubare weergawe van Israel en later die kerk se geskiedenis opgeteken het. Die probleem het eerder met wonderwerke te doen. Die vraag is dan of ons kan glo dat God bonatuurlik in die geskiedenis ingegryp het en of ons dit op wetenskaplike gronde as mites en magiese beskouinge van primitiewe mense afmaak. Op hierdie punt gaan dit uiteindelik daaroor of ons glo dat God wonderbaarlik in Israel en die kerk se geskiedenis kon werk of nie. Dit val buite die raamwerk van die wetenskap.
Hoe om die geloof te behou?
Daar kan uiteindelik gevra word: Wat is die impak van die verskillende paradigmas op geloof? Daar kan geen twyfel bestaan dat die tradisionele Christendom baie mense deur hul harde en liefdelose dogma van die geloof vervreem het nie. In die boek UnChristian, what a new generation really thinks about Christianity... and why it matters (BakerBooks, 2007), waarin navorsing oor buitestaanders se persepsies oor evangeliese Christene in die VSA bespreek word, skryf die outeurs (self evangeliese Christene): "Painful encounters with the faith also have a strong influence on what a person thinks of Christianity. In fact, we discovered that one-fifth of all outsiders, regardless of age, admitted they 'have had a bad experience in a church or with a Christian that gave them a negative image of Jesus Christ'... Being hurt by Christianity is far more common among the young than among older outsiders. Three out of every ten outsiders said they have undergone negative experiences in churches and with Christians" (p32).
Die persoonlike getuienisse in Hier staan ek is duidelik in lyn met hierdie navorsing. Wat egter opval, is dat die meeste van die persone wie se getuienisse in die boek opgeneem is, ouer mense is. Dit staan in kontras met die Amerikaanse getuienis. Wat kan die rede wees? Dit het moontlik daarmee te doen dat die Afrikaner kultuur in sigself 'n paar dekades terug soms nog 'n harde, ongenaakbare kant gehad het. Die Christelike belewenis in Afrikaner kringe was tot 'n groot mate 'n weerspieëling en projeksie van die wyer Afrikaner kultuur. Dit verander egter nie aan die feit dat die meeste bydraers ook hul vervreemding van die kerk aan die "simplistiese en onhoubare" sieninge van die tradisionele Christendom toeskryf nie. Vir hulle is die tradisionele beskouinge net nie meer relevant tot die wetenskaplike eeu waarin ons lewe nie.
Wat verder omtrent die bydraers opval, is hoeveel van hulle predikante is of was. Hoekom sal so baie predikante hul geloof verloor of ten minste twyfel? Die antwoord hierop het duidelik nie net met die praktiese belewing in die kerk te doen nie maar ook met die teologiese opleiding waartydens hul intellektuele-godsdienstige basis gelê is. Uit die voorafgaande bespreking is dit duidelik dat die Bybelwetenskaplike aanslag wat in die gereformeerde teologie gevolg word 'n belangrike bydraende faktor in hul geloofsherbesinning kon wees. As die wetenskaplike aanslag tot die Bybel onkrities tot sy noodwendige implikasies deurgevoer word, is dit duidelik dat die ruimte vir geloof aansienlik ingeperk word. Die Bybelwetenskaplike benadering werk ongeloof aan die hand. Daarom is dit nodig dat die wetenskaplike basis vir hierdie benadering opnuut onder oë geneem word - dit is nie so "wetenskaplik" as wat algemeen veronderstel word nie.
Daar is natuurlik baie predikante en ander Christene wat met die Bybelwetenskap bekend is, maar wat nie by al haar veronderstellings inkoop nie. Hulle aanvaar dat daar plek vir 'n gesonde vorm van tekskritiek is, maar hulle aanvaar nie die veronderstelling dat die Bybelse teks slegs as teologiese nadenke oor God beskou moet word nie. Hulle is van mening dat daar genoegsame getuienis is dat die Bybelse verhale wel as betroubaar aanvaar kan word. Vir hulle is hierdie punt baie belangrik omdat dit die gesag van die Bybel as "Woord van God" onderlê. Sommige van hulle staan nader aan die tradisionele beskouinge en onderskryf dinge soos die woordelikse inspirasie van die Bybel, die skepping in ses sondae en so meer. Andere onderskryf eerder 'n integriteitsiening van inspirasie (sien die bylaag in my boek Abraham en sy God) en is gemaklik met die Groot Knal (alhoewel dalk nie met Neo-Darwinistiese evolusie nie). Maar hulle staan by die basiese leerstellings van die Christelike geloof. En hulle streef hopenlik om deurgaans in hul interaksie met andere (en veral diegene wat met hulle verskil) die gesindheid van Christus te openbaar.
Alhoewel die Bybelwetenskap nooit die tradisionele perspektief waarin alle tekskritiek summier afgewys word se geldigheid sal aanvaar nie, is daar geen rede om die bestaansreg van ander sinvolle narratiewe te ontken nie. Alhoewel hierdie geleerdes vanweë hul langdurige blootstelling aan die voorveronderstellings van hul eie paradigma nie met ander narratiewe gemaklik is nie, is dit hoog tyd dat hulle afsien van hul pogings tot hegemoniese beheer oor interpretasie. Dit is juis wat die postmoderne mens uit die foute van modernisme geleer het: niemand het 'n alleenreg op interpretasie nie. As Gerda de Villiers dus skryf: "[Die Bybel] wil juis nie ‘n betroubare gesaghebbende bron van die geskiedenis wees nie", dan is dit beslis nie 'n feitlike wetenskaplike stelling nie; dit is gewoon 'n projeksie van haar eie paradigmatiese verbondenheid.
Baie Christene is, net soos die gemiddelde persoon op die markplein van denke, op soek na sinvolle interpretasies. Interpretasies wat relevant is vir die wetenskaplike tyd waarin ons lewe, maar wat terselfdertyd genoeg ruimte skep vir geloof. Tradisionele Christene huldig soms sieninge wat net nie meer vir die kontemporêre mens sin maak nie en dus geloof ondermyn. Ingeligte mense kan net nie meer vrede maak met sieninge wat teen alle wetenskaplike feite ingaan nie. Aan die ander kant huldig Bybelwetenskaplikes sieninge wat nie alleen geen wetenskaplike gronde het nie (wat die vakgebied vanweë haar diep wortels in modernisme geërf het), maar wat ook die ruimte vir geloof aansienlik inperk. Beide paradigmas dra dus by tot ongeloof. Wat nodig is, is sinvolle interpretasies wat genoegsame ruimte vir geloof skep.
Slot
Die tradisionele Christendom en die Bybelwetenskap staan as twee onversoenbare teenpole teenoor mekaar. Twee paradigmas wat nie mekaar se taal verstaan nie en wat ook nie geïnteresseerd is om na mekaar te luister nie. Twee paradigmas wat oor jare gevorm is en wat nie maklik sal verander nie. Beide hou vas aan hul "waarhede" - die een groep aan die waarhede van die "geloof" en die ander aan die waarhede van die "wetenskap". Tog is die geloof nie van meets af in kompetisie met die wetenskap nie - ons kan in wonderwerke glo al dink ons dat die wetenskap oor die algemeen die wette van ons wêreld goed beskryf. Die dae waarin Bybelwetenskaplikes gedink het dat hulle narratief die enigste geldige narratief is, is ook verby. Bybelwetenskap is glad nie so wetenskaplik as wat soms in daardie kringe gedink word nie. Dit is juis hierdie beperking van Bybelwetenskap wat die ruimte skep waarin ander geldige interpretasies kan bestaan. Daar is vandag ruimte vir verskillende sinvolle narratiewe. Daar is ruimte vir die gemiddelde persoon om hul eie narratief saam te stel - om vir hulleself te dink. Om dit so te konstrueer dat dit ruimte maak vir geloof.
[1] In Op soek na Abraham en sy God argumenteer ek dat die Genesis-verhale sedert die vroegste tye in Israelitiese kringe oorgelewer is (die pre-patriargaalse verhale is dus nie tydens die ballingskap uit Babilonië ontleen nie). Ek voer verskeie argumente hiervoor aan wat veral op argeologiese getuienis, vroeë Sumeriese en Akkadiese tradisies asook die oorspronge van die Israeliete se godskonsep berus (die oorspronge van El-Elyon, El-Sjaddai, Elohim - en Satan - in die raamwerk van die Hebreeuse goderaad). Alhoewel ek laasgenoemde as my belangrikste argument beskou, het nie Sakkie of Gerda enige opmerkings daaromtrent gemaak nie.
[2] Gerda gee te hoog op. Bybelwetenskaplikes kan nie daarop aanspraak maak dat hulle toegang tot die denke van Ou Israel het en dus weet hoe hulle Abraham verstaan het nie. Ons rekonstruksie van hul perspektiewe is maar net ons eie perspektiewe oor hulle.
Skrywer: Dr Willie Mc Loud. Ref. www.wmcloud.blogspot.com; wmcloud@yahoo.com
As jy die artikel sinvol vind, stuur dit aan andere wat ook in die kontemporêre godsdienstige gesprek geïnteresseerd is. Share dit. So kan al meer mense saampraat.
Lees Willie Mc Loud se artikels
A critique of Biblical Criticism as a scholarly discipline
A critique of archaeology as a science
Lees die resensie van Gerda de Villiers in TEO hier.
Die Markplein uitgawe (Okt 2012) waarin Sakkie Spangenberg se resensie van Abraham en sy God verskyn, is nog nie op hul webblad gepos nie.
Sunday, 14 October 2012
Islam's role in the upcoming world order
After the Arab Spring the question is: What role will the countries of the Arab Spring play in the upcoming world order. Will they become true democracies or Islamist states at odds with the West? Will stability return or will militant groups assert themselves in the public space created by the revolutions? What impact will the conflict in Syria have on the wider Middle Eastern situation? Such an inquiry should include some understanding of the main forces at work within those Islamic communities and the goals they aspire to. In this article I focus on the Salafists, the Sufi's, the Muslim Brothers and the Shiites, asking: How will each of these groups try to influence the process of change? And how will the poles of influence in the Middle East amplify these influences? What will the new world order eventually look like?
The Arab spring has changed the face of the Islamic world. Arab dictators were swept away by popular uprisings. Democratic elections have taken place in Tunisia, Egypt, Morocco, Libya and Yemen. The euphoria of the revolutions, during which whole populations stood together against their rulers, have in the post-revolutionary period been replaced by cold, calculated power struggles for positions in the new political landscape. Not all the new role players are enthusiastic about democracy. The role of extremist forces in these societies have become more accentuated - in Libya the US ambassador was killed on 12 September 2012 in a terrorist attack that coincided with the popular anger against a trailer of an anti-Islam film posted on YouTube. A question frequently asked is: Who will prevail?
These changes in the Muslim world introduced a more complicated world scene. Previously it was possible to describe the world situation in rather simple terms, for example, the West versus Communism or the West versus Al-Qaeda. The fight against Al-Qaeda did not really involve the rest of the Muslim world (except for Pakistan). The Arab dictators kept their populations in check and the fight against Al-Qaeda was, for the most part, fought in far-away areas outside the borders of civilization (in Afghanistan, Somalia, Yemen etc.). The Arab Spring has changed this stable political landscape. A more fluid situation has emerged that can lead to a total realignment in the political landscape of the Middle-East.
The only way to get some grip on this fluid landscape is to identify the main role players that compete for power. The most important of these are not merely involved in the local politics of each country; they are active all over the Middle East. Some work positively towards democracy and cooperation with the West; others strive to reestablish a Muslim caliphate and reject the Western way of life. Their influence on the other players will eventually determine what the new Middle East will look like. Who are the most important of these groups and what are their aims? Their chances of success are to a large extent determined by the poles of influence that amplify their efforts in one direction or another.
Important Muslim groups
The main players in the fluid landscape of the Muslim Middle East are the Salafists, the Sufi's and the Shiites. Although the Muslim Brothers and all their associated groups in other countries are also important, they are not a homogenous group with a particular political vision - their overall goal is to promote Islam in all aspects of life. Some of the Brothers are more sympathetic towards the Salafists and others towards the Sufi-perspectives. I will, therefore, discuss the Brothers as part of the fluid landscape in which these influences compete.
The Salafists is a grouping among Sunni Muslims who take their name from the first generation of Muslims who are collectively referred to as the "Pious Predecessors" (as-Salaf as-Saleh). They view those predecessors as model examples of Islamic practice and support literalist, strict and puritanical approaches to Islam. The Salafists grew in importance since the second half of the nineteenth century as a reaction to the spread of European ideas in Muslim society. In modern times Saudi King Faisal (1906-1975) embraced Salafism and it was through the generous financing of the House of Saud that the current worldwide Salafist movement came about.
The Salafists aspire to reestablish a Muslim caliphate. Caliphate means "dominion of a caliph ('successor')" and refers to a political-religious state governed in accordance with Sharia law. They hope to establish such a caliphate that will surpass national borders (seen as a Western ploy to divide Muslims). Many of these ultraconservative Salafists support violent jihad against civilians as a legitimate expression of Islam. They are active in all the Arab counties where revolutions have occurred.
The main opponent of the Salafists is the Sufi's. The Sufi's also trace their origins to the earliest followers of Muhammad. They are widespread among much of the Muslim world (both among Sunnis and Shiites) and adhere to a more liberal and free interpretation of Islam. The various Sufi orders have their own group liturgies and saints who are venerated in shrines. The orders meet frequently at local mosques, the homes of devotees, or at specific Sufi lodges known as zawiya’s. They are mystics - comparable to Rosicrucianism in the West. Although Sufism is not a political force as such, it has considerable influence behind the scenes. In the aftermath of the Arab revolutions, they have typically supported the liberal forces in the political landscape. They support a transition to true democracy.
In some Arab countries, the Salafists and Sufi's have come in direct conflict with each other. The Salafists view the Sufi teachings as "heretical" and claim that worshipping at graves and shrines is un-Islamic and idolatrous. In Libya, various Salafi attacks against Sufi shrines and libraries have occurred since the revolution. On 24 August 2012 Salafists razed the 500-year-old tomb of Sufi saint Sidi Abd As-Salam Al-Asmar and a mosque library in Zliten, a town 90 miles east of the Libyan capital. On the next day, they bulldozed the Sha’ab mosque in Tripoli. This happened after a prominent Saudi imam, Sheik Muhammad Al-Madkhalee issued a fatwa praising the desecration of Sufi graves and urging Libyan Salafists to do more to clear the North African country of any taint of Sufi worship.
These opposing groups compete for influence, not only in the wider framework of Muslim society but also in the ranks of the Muslim Brothers who are found all over the Arab world. The Brothers, offspring of the Egyptian Society of the Muslim Brothers (Muslim Brotherhood), are the most influential and largest Islamic movement in the Arab world. Hassan Al-Banna, the founder of the Egyptian Brothers, was himself a Sufi who participated in the revolution of 1919 against British rule. He adopted a policy of avoiding religious controversy and later rejected terror as a way to further their cause.
Both moderate as well as radical (Salafist) elements are present among the Brothers. One of the important moderate voices among the Brothers is Yusif Al Qaradawi, one of their most prominent intellectual leaders (who twice rejected an official position within the body). Stationed in Qatar, he is the head of the International Union of Muslim Scholars, and host of a popular Al Jazeera TV show on Islamic laws and principles. He rejects extremism and supports democracy. He supports "Islamic Sufism", praising those who practice it as pious. These, however, excludes Shiites, whom he views as heretics.
Al Qaradawi has called for dialogue with non-Muslims and wrote in his book titled The Lawful and Prohibited in Islam, "Islam does not prohibit Muslims to be kind and generous to peoples of other religions, even if they are idolaters and polytheists, ... it looks upon the People of the Book, that is, Jews and Christians, with special regard, whether they reside in a Muslim society or outside it. The Qur'an never addresses them without saying, 'O People of the Book' or 'O You who have been given the Book', indicating that they were originally people of a revealed religion." During a visit to Tahrir Square on 18 February 2011 he began his address with "Oh Muslims and Copts", referring to Egypt’s Coptic Christian minority, instead of the customary opening for Islamic Friday sermons 'Oh Muslims'. It seems that Mohammed Morsi, the current president van Egypt who was until his election himself a Brother, is of the same moderate persuasion.
The last important group is the Shiites. They originated directly after Mohammed's death when some of his followers supported Ali ibn Abu Talib, his cousin and son-in-law, as successor against others who supported one from his circle of close associates named Abu Bakr. The supporters of Ali became known as "Shiat Ali," or "followers of Ali," the source of the term "Shiite". The others became known as Sunnis (named after the Sunnah, the canon of Muhammad's teachings). Since that time the Shiites and Sunnis are the main groups claiming succession from Mohammed. Most Shiites recognize twelve imams in direct succession of Mohammed. The twelfth Imam disappeared in 874. Shiites believe that he did not die and will one day return.
In the sixteenth century, the Safavid dynasty came to power in Iran and forced its subjects to adopt the Shia form of Islam. Since that time the Iranian Shiites and the Arab Sunnis were in constant rivalry. When the Arab world's religious centre shifted to Mecca after the collapse of the Ottoman Empire, the Saudi King Ibn Saud (1876-1953) used this religious alliance to establish the kingdom of Saudi Arabia with the particularly narrow-minded Wahhabi branch of Sunni Islam as the state religion. His main rivals were the Iranian Shiites to the east. As mentioned earlier, his son, King Faisal (1906-1975), embraced Salafism. Today the Shiites are a majority in Iran and Iraq. The Hezbollah group in Lebanon is also Shiites, as well as the Alawites in Syria, to whom the Syrian ruling family belongs.
Poles of influence
In this fluid political landscape, there are various poles of influence. These serve as poles of attraction or repulsion and amplify the efforts of the various role players in the Middle Eastern Muslim landscape. The Middle East as we know it, came into existence with the establishment of Israel as a state in 1948. Although the state of Israel serves as a bastion for Western strategic interests in the wider Middle East, its birth gave rise to a strong anti-Israel sentiment throughout the Muslim Middle East. This anti-Israel sentiment would also translate into an anti-Western sentiment.
There was one Muslim country that served as the Western anchor in this anti-Israeli sea of sentiment. This was Turkey. Turkey was established as a state in 1923 by Mustafa Kemal, surnamed Atatürk (meaning "Father of the Turks"). Atatürk transformed the former Ottoman Empire into a modern, westernized and secular nation-state. Turkey became a member of NATO in 1952. In 1987 Turkey applied for EU membership, which was officially recognized in 1999. Since the days of Atatürk, many Arab military leaders followed his example and established secular states. Some of them also brought their countries into the Western sphere of influence.
Since Turkey's Muslim Justice and Development Party came to power in 2002, Turkey's Muslim character became more pronounced in its public and political life - evidenced by changes in dress and appearance, segregation of the sexes, the growth of Islamic schools and banks, and support for Sufi orders. In the same way that Atatürk's reforms were copied by other Muslim leaders, many in the Arab Spring look to Turkey as a working example of a Muslim democracy - as a country that has become wealthy and prosperous. The fact that Turkey's relation with Israel has cooled since the flotilla debacle in May 2010 has led to it being viewed even more positively among the Muslims of the Arab Spring. Turkey is a very important pole of influence in the Muslim Middle East of today, strengthening the democratic impulse throughout the Arab world.
There are, however, important anti-democratic forces working against the Turkish influence in the region. The Salafists are prominent throughout the region and are aggressively trying to restrict the Western influence in the Muslim world. Closely aligned to them are the jihadic groups (some affiliated with Al-Qaeda), who fight a "holy war" against the "infidels". They are active in Libya, the Sinai, Syria and Yemen (and maybe Iraq) with a wide support network spread throughout the entire Muslim Middle East. They have established themselves in northern Mali (in the African Sahara), which provide them with a base where they can regroup and provide support to other jihadists all over the region. They are actively trying to destabilize the Western efforts to assist the region on its path to democracy. If they are not ejected from Mali soon (probably with Western help), they could become a major destabilizing force in all the Arab Spring countries of Northern Africa (and even beyond).
The most important anti-Western (and anti-Israel) pole of influence in the Middle East is the Islamic Republic of Iran which was established in 1979. After the Gulf wars, Iran became the main antagonist of Israel in the Middle East. Today it serves as a stimulus for the anti-Western forces throughout the region, providing many of them (like Hezbollah, Hamas etc.) with financial support. But Shia Iran also endangers the internal stability of some Gulf countries like Bahrain and even that of Saudi Arabia. The popular uprising in Bahrain was ascribed to Shiite groups with ties to Iran, which gave the minority Sunni rulers of that country reason to suppress the revolts. The popular uprisings in that part of the world have in fact reignited the centuries-old Sunni-Shiite conflict, leading to a solidification of the alliance of the Gulf states and Saudi Arabia with the USA.
Before the Arab Spring the anti-Israel sentiment, amplified by Iran, was tempered by Turkey's alliance with Israel, the alliance of the Gulf states and Saudi Arabia with the West, and the fact that many of the Arab dictators were part of the Western sphere of influence in the Muslim world. Since the Arab Spring, this situation has changed. Turkey has downgraded its relationship with Israel, many pro-Western dictators were overthrown (in Tunisia, Egypt, Libya and Yemen) and Saudi Arabia has done nothing to stop the anti-Western Salafist impulse. Does this mean that the anti-Israel, anti-Western pull will overwhelm the Muslim world, with the Salafist forces who want to establish a caliphate becoming dominant? The answer is no. The same Arab Spring which deposed the pro-Western dictators also produced an important impulse towards the West and against Iran, in the form of the Syrian revolution. This unites all the pro-revolutionary forces against the Iranian-supported Syrian regime.
The Syrian conflict has created a new reality in the Middle East. It binds the pro-democratic revolutionary forces throughout the Arab world together against the anti-Western influence of Iran. It puts Turkey, a bastion of Western influence in the region, in a position as the main defender of the revolution. Although the Gulf states and Saudi Arabia supports the rebels financially, Turkey provides them with the breathing space to regroup and work against the Syrian regime. At the same time, the Iranian support for the Syrian regime puts Iran in the anti-revolutionary camp to which all dictators belong. The Syrian conflict brings the Sunni world together against the Shiite alliance which includes Iran, Syria and Hezbollah. In this way, it minimizes the Iranian influence in the Arab world. Although the anti-Israel sentiment is still very present all over the Muslim Middle East, the Syrian revolution has dwarfed it to a large extent as an immediate concern.
A new world order is emerging
The eventual question is: Which of the role players will succeed in bringing their vision for the new Middle East to fruition? Stated differently: What will the new world order look like once the Arab Spring has run its course? This is not an easy question to answer. There is, however, important clues which can give us a good idea about the direction in which the Arab world is heading. The strongest influences on the fluid political landscape will probably prevail.
The liberal and Sufi-impulse toward a democratic Middle East, strengthened by the Turkish influence in the region, have a good chance to succeed. The reason for this is that many Muslims are put off by the militants' position. Whereas the Turkish experience have shown that the Muslim electorate supports moderate Islamic politics, the Iraqi and Egyptian experiences have also shown that they tend to move away from religious parties in follow-up elections if those parties endanger their freedoms (in Egypt the share of the religious parties fell from about 70% in the parliamentary elections to about 52% in the presidential elections). The Al Jazeera TV channel, which played such an important role in all the Arab revolutions, also serves as a moderate voice throughout the Muslim Middle East. The whole Arab Spring is about the freedom of human expression (although within certain limits as the reaction to the anti-Muslim film has shown). We can expect the electorate to reinforce those freedoms through the ballot box. At the same time, we can also expect these Arab Spring countries to follow more independent policies which will not always be aligned with US interests.
Another reason why we could look forward to democracy succeeding in the countries of the Arab Spring is the role of the European Union. As in Eastern Europe, the goal of eventual membership of the EU has played an important role in the formation of the present Muslim democracy in Turkey. Once the Syrian conflict is settled, we can expect the European Union to become more active in the politics of the Arab Spring countries, guiding them towards sustained democracy. We can expect some of them to become associated members of the EU (Turkey is an associated member of the EU and its predecessors since 1963). In the long run (over the next 30 years) most of the following countries would probably become associated with the EU: Tunisia, Libya, Egypt, Morocco and Jordan (and possibly Israel, the Palestinian areas, Iraq, Syria and Algeria). It is even possible that many of these countries, together with Turkey, will eventually in some way be incorporated within the framework of the EU.
It is unlikely that democracy will take hold in Saudi Arabia and some of its partners in the Gulf. The reason for this is that the strong Salafist presence in these countries (unchecked by the moderating Sufi influence) will not allow for the spread of perceived Western influences like democracy. At the same time, we can expect Saudi Arabia and the other Gulf states to stay aligned with the US in the face of Iranian assertiveness. This dependence on US (NATO) security provides an important leverage for the West to force Saudi Arabia to down-tune its support for Salafist groups across the Arab world.
Iran will stay outside the Western sphere for a very long period of time (more than 30 years at least). I do not foresee that they will turn to democracy any time soon and it is possible that more than one war will eventually be fought against Iran. It is possible that Iran will in the future forge closer ties with jihadi groups. At the moment they are already supporting jihadi groups in the Sinai against their arch-enemy Israel. Others could join these Iranian financed groups in the struggle against Israel once the Syrian conflict is over - many jihad fighters are involved in the armed rebellion against the Syrian regime. This is likely to happen even sooner if Israel attack Iran unilaterally, instead of waiting for its NATO partners to give the green light (probably as part of a wider alliance against Syria-Iran). It is even possible that Iran will eventually become allied to Pakistan to the east.
Conclusion
From the above discussion, the conclusions are clear: Islamic countries are going to play a more substantial role in the upcoming world order. On the one hand, we can expect the countries of the Arab Spring to become part of the Western political landscape, especially within the framework of the future European Union (although probably not as full members). On the other hand, we can expect Iran to play a central role as the main agitator of the West. It is even possible that the following decades will become known for the struggle between the West and Iran in the same way that it was preceded by the struggle against Communism and Al-Qaeda.
The process to integrate the Arab Spring countries into the Western sphere of influence will not be without hiccups. The militant Salafists will see to that. The Arab democracies will have a long and difficult struggle to bring these elements under control. But it seems that we have reason to think that they will work against the forces of chaos to establish order. That they will eventually become stable democracies.
Author: Dr Willie Mc Loud. (Ref. wmcloud.blogspot.com)
In another article on my blog titled The Priory of Sion is back I discuss the supposed behind-the-scenes collaboration between Western occult societies like the Rosicrucian Priory of Sion and the Sufi's in bringing about this new world order. The secret order of the Priory of Sion is well-known from Dan Brown's The Da Vinci Code.
The Arab spring has changed the face of the Islamic world. Arab dictators were swept away by popular uprisings. Democratic elections have taken place in Tunisia, Egypt, Morocco, Libya and Yemen. The euphoria of the revolutions, during which whole populations stood together against their rulers, have in the post-revolutionary period been replaced by cold, calculated power struggles for positions in the new political landscape. Not all the new role players are enthusiastic about democracy. The role of extremist forces in these societies have become more accentuated - in Libya the US ambassador was killed on 12 September 2012 in a terrorist attack that coincided with the popular anger against a trailer of an anti-Islam film posted on YouTube. A question frequently asked is: Who will prevail?
These changes in the Muslim world introduced a more complicated world scene. Previously it was possible to describe the world situation in rather simple terms, for example, the West versus Communism or the West versus Al-Qaeda. The fight against Al-Qaeda did not really involve the rest of the Muslim world (except for Pakistan). The Arab dictators kept their populations in check and the fight against Al-Qaeda was, for the most part, fought in far-away areas outside the borders of civilization (in Afghanistan, Somalia, Yemen etc.). The Arab Spring has changed this stable political landscape. A more fluid situation has emerged that can lead to a total realignment in the political landscape of the Middle-East.
The only way to get some grip on this fluid landscape is to identify the main role players that compete for power. The most important of these are not merely involved in the local politics of each country; they are active all over the Middle East. Some work positively towards democracy and cooperation with the West; others strive to reestablish a Muslim caliphate and reject the Western way of life. Their influence on the other players will eventually determine what the new Middle East will look like. Who are the most important of these groups and what are their aims? Their chances of success are to a large extent determined by the poles of influence that amplify their efforts in one direction or another.
Important Muslim groups
The main players in the fluid landscape of the Muslim Middle East are the Salafists, the Sufi's and the Shiites. Although the Muslim Brothers and all their associated groups in other countries are also important, they are not a homogenous group with a particular political vision - their overall goal is to promote Islam in all aspects of life. Some of the Brothers are more sympathetic towards the Salafists and others towards the Sufi-perspectives. I will, therefore, discuss the Brothers as part of the fluid landscape in which these influences compete.
The Salafists is a grouping among Sunni Muslims who take their name from the first generation of Muslims who are collectively referred to as the "Pious Predecessors" (as-Salaf as-Saleh). They view those predecessors as model examples of Islamic practice and support literalist, strict and puritanical approaches to Islam. The Salafists grew in importance since the second half of the nineteenth century as a reaction to the spread of European ideas in Muslim society. In modern times Saudi King Faisal (1906-1975) embraced Salafism and it was through the generous financing of the House of Saud that the current worldwide Salafist movement came about.
The Salafists aspire to reestablish a Muslim caliphate. Caliphate means "dominion of a caliph ('successor')" and refers to a political-religious state governed in accordance with Sharia law. They hope to establish such a caliphate that will surpass national borders (seen as a Western ploy to divide Muslims). Many of these ultraconservative Salafists support violent jihad against civilians as a legitimate expression of Islam. They are active in all the Arab counties where revolutions have occurred.
The main opponent of the Salafists is the Sufi's. The Sufi's also trace their origins to the earliest followers of Muhammad. They are widespread among much of the Muslim world (both among Sunnis and Shiites) and adhere to a more liberal and free interpretation of Islam. The various Sufi orders have their own group liturgies and saints who are venerated in shrines. The orders meet frequently at local mosques, the homes of devotees, or at specific Sufi lodges known as zawiya’s. They are mystics - comparable to Rosicrucianism in the West. Although Sufism is not a political force as such, it has considerable influence behind the scenes. In the aftermath of the Arab revolutions, they have typically supported the liberal forces in the political landscape. They support a transition to true democracy.
In some Arab countries, the Salafists and Sufi's have come in direct conflict with each other. The Salafists view the Sufi teachings as "heretical" and claim that worshipping at graves and shrines is un-Islamic and idolatrous. In Libya, various Salafi attacks against Sufi shrines and libraries have occurred since the revolution. On 24 August 2012 Salafists razed the 500-year-old tomb of Sufi saint Sidi Abd As-Salam Al-Asmar and a mosque library in Zliten, a town 90 miles east of the Libyan capital. On the next day, they bulldozed the Sha’ab mosque in Tripoli. This happened after a prominent Saudi imam, Sheik Muhammad Al-Madkhalee issued a fatwa praising the desecration of Sufi graves and urging Libyan Salafists to do more to clear the North African country of any taint of Sufi worship.
These opposing groups compete for influence, not only in the wider framework of Muslim society but also in the ranks of the Muslim Brothers who are found all over the Arab world. The Brothers, offspring of the Egyptian Society of the Muslim Brothers (Muslim Brotherhood), are the most influential and largest Islamic movement in the Arab world. Hassan Al-Banna, the founder of the Egyptian Brothers, was himself a Sufi who participated in the revolution of 1919 against British rule. He adopted a policy of avoiding religious controversy and later rejected terror as a way to further their cause.
Both moderate as well as radical (Salafist) elements are present among the Brothers. One of the important moderate voices among the Brothers is Yusif Al Qaradawi, one of their most prominent intellectual leaders (who twice rejected an official position within the body). Stationed in Qatar, he is the head of the International Union of Muslim Scholars, and host of a popular Al Jazeera TV show on Islamic laws and principles. He rejects extremism and supports democracy. He supports "Islamic Sufism", praising those who practice it as pious. These, however, excludes Shiites, whom he views as heretics.
Al Qaradawi has called for dialogue with non-Muslims and wrote in his book titled The Lawful and Prohibited in Islam, "Islam does not prohibit Muslims to be kind and generous to peoples of other religions, even if they are idolaters and polytheists, ... it looks upon the People of the Book, that is, Jews and Christians, with special regard, whether they reside in a Muslim society or outside it. The Qur'an never addresses them without saying, 'O People of the Book' or 'O You who have been given the Book', indicating that they were originally people of a revealed religion." During a visit to Tahrir Square on 18 February 2011 he began his address with "Oh Muslims and Copts", referring to Egypt’s Coptic Christian minority, instead of the customary opening for Islamic Friday sermons 'Oh Muslims'. It seems that Mohammed Morsi, the current president van Egypt who was until his election himself a Brother, is of the same moderate persuasion.
The last important group is the Shiites. They originated directly after Mohammed's death when some of his followers supported Ali ibn Abu Talib, his cousin and son-in-law, as successor against others who supported one from his circle of close associates named Abu Bakr. The supporters of Ali became known as "Shiat Ali," or "followers of Ali," the source of the term "Shiite". The others became known as Sunnis (named after the Sunnah, the canon of Muhammad's teachings). Since that time the Shiites and Sunnis are the main groups claiming succession from Mohammed. Most Shiites recognize twelve imams in direct succession of Mohammed. The twelfth Imam disappeared in 874. Shiites believe that he did not die and will one day return.
In the sixteenth century, the Safavid dynasty came to power in Iran and forced its subjects to adopt the Shia form of Islam. Since that time the Iranian Shiites and the Arab Sunnis were in constant rivalry. When the Arab world's religious centre shifted to Mecca after the collapse of the Ottoman Empire, the Saudi King Ibn Saud (1876-1953) used this religious alliance to establish the kingdom of Saudi Arabia with the particularly narrow-minded Wahhabi branch of Sunni Islam as the state religion. His main rivals were the Iranian Shiites to the east. As mentioned earlier, his son, King Faisal (1906-1975), embraced Salafism. Today the Shiites are a majority in Iran and Iraq. The Hezbollah group in Lebanon is also Shiites, as well as the Alawites in Syria, to whom the Syrian ruling family belongs.
Poles of influence
In this fluid political landscape, there are various poles of influence. These serve as poles of attraction or repulsion and amplify the efforts of the various role players in the Middle Eastern Muslim landscape. The Middle East as we know it, came into existence with the establishment of Israel as a state in 1948. Although the state of Israel serves as a bastion for Western strategic interests in the wider Middle East, its birth gave rise to a strong anti-Israel sentiment throughout the Muslim Middle East. This anti-Israel sentiment would also translate into an anti-Western sentiment.
There was one Muslim country that served as the Western anchor in this anti-Israeli sea of sentiment. This was Turkey. Turkey was established as a state in 1923 by Mustafa Kemal, surnamed Atatürk (meaning "Father of the Turks"). Atatürk transformed the former Ottoman Empire into a modern, westernized and secular nation-state. Turkey became a member of NATO in 1952. In 1987 Turkey applied for EU membership, which was officially recognized in 1999. Since the days of Atatürk, many Arab military leaders followed his example and established secular states. Some of them also brought their countries into the Western sphere of influence.
Since Turkey's Muslim Justice and Development Party came to power in 2002, Turkey's Muslim character became more pronounced in its public and political life - evidenced by changes in dress and appearance, segregation of the sexes, the growth of Islamic schools and banks, and support for Sufi orders. In the same way that Atatürk's reforms were copied by other Muslim leaders, many in the Arab Spring look to Turkey as a working example of a Muslim democracy - as a country that has become wealthy and prosperous. The fact that Turkey's relation with Israel has cooled since the flotilla debacle in May 2010 has led to it being viewed even more positively among the Muslims of the Arab Spring. Turkey is a very important pole of influence in the Muslim Middle East of today, strengthening the democratic impulse throughout the Arab world.
There are, however, important anti-democratic forces working against the Turkish influence in the region. The Salafists are prominent throughout the region and are aggressively trying to restrict the Western influence in the Muslim world. Closely aligned to them are the jihadic groups (some affiliated with Al-Qaeda), who fight a "holy war" against the "infidels". They are active in Libya, the Sinai, Syria and Yemen (and maybe Iraq) with a wide support network spread throughout the entire Muslim Middle East. They have established themselves in northern Mali (in the African Sahara), which provide them with a base where they can regroup and provide support to other jihadists all over the region. They are actively trying to destabilize the Western efforts to assist the region on its path to democracy. If they are not ejected from Mali soon (probably with Western help), they could become a major destabilizing force in all the Arab Spring countries of Northern Africa (and even beyond).
The most important anti-Western (and anti-Israel) pole of influence in the Middle East is the Islamic Republic of Iran which was established in 1979. After the Gulf wars, Iran became the main antagonist of Israel in the Middle East. Today it serves as a stimulus for the anti-Western forces throughout the region, providing many of them (like Hezbollah, Hamas etc.) with financial support. But Shia Iran also endangers the internal stability of some Gulf countries like Bahrain and even that of Saudi Arabia. The popular uprising in Bahrain was ascribed to Shiite groups with ties to Iran, which gave the minority Sunni rulers of that country reason to suppress the revolts. The popular uprisings in that part of the world have in fact reignited the centuries-old Sunni-Shiite conflict, leading to a solidification of the alliance of the Gulf states and Saudi Arabia with the USA.
Before the Arab Spring the anti-Israel sentiment, amplified by Iran, was tempered by Turkey's alliance with Israel, the alliance of the Gulf states and Saudi Arabia with the West, and the fact that many of the Arab dictators were part of the Western sphere of influence in the Muslim world. Since the Arab Spring, this situation has changed. Turkey has downgraded its relationship with Israel, many pro-Western dictators were overthrown (in Tunisia, Egypt, Libya and Yemen) and Saudi Arabia has done nothing to stop the anti-Western Salafist impulse. Does this mean that the anti-Israel, anti-Western pull will overwhelm the Muslim world, with the Salafist forces who want to establish a caliphate becoming dominant? The answer is no. The same Arab Spring which deposed the pro-Western dictators also produced an important impulse towards the West and against Iran, in the form of the Syrian revolution. This unites all the pro-revolutionary forces against the Iranian-supported Syrian regime.
The Syrian conflict has created a new reality in the Middle East. It binds the pro-democratic revolutionary forces throughout the Arab world together against the anti-Western influence of Iran. It puts Turkey, a bastion of Western influence in the region, in a position as the main defender of the revolution. Although the Gulf states and Saudi Arabia supports the rebels financially, Turkey provides them with the breathing space to regroup and work against the Syrian regime. At the same time, the Iranian support for the Syrian regime puts Iran in the anti-revolutionary camp to which all dictators belong. The Syrian conflict brings the Sunni world together against the Shiite alliance which includes Iran, Syria and Hezbollah. In this way, it minimizes the Iranian influence in the Arab world. Although the anti-Israel sentiment is still very present all over the Muslim Middle East, the Syrian revolution has dwarfed it to a large extent as an immediate concern.
A new world order is emerging
The eventual question is: Which of the role players will succeed in bringing their vision for the new Middle East to fruition? Stated differently: What will the new world order look like once the Arab Spring has run its course? This is not an easy question to answer. There is, however, important clues which can give us a good idea about the direction in which the Arab world is heading. The strongest influences on the fluid political landscape will probably prevail.
The liberal and Sufi-impulse toward a democratic Middle East, strengthened by the Turkish influence in the region, have a good chance to succeed. The reason for this is that many Muslims are put off by the militants' position. Whereas the Turkish experience have shown that the Muslim electorate supports moderate Islamic politics, the Iraqi and Egyptian experiences have also shown that they tend to move away from religious parties in follow-up elections if those parties endanger their freedoms (in Egypt the share of the religious parties fell from about 70% in the parliamentary elections to about 52% in the presidential elections). The Al Jazeera TV channel, which played such an important role in all the Arab revolutions, also serves as a moderate voice throughout the Muslim Middle East. The whole Arab Spring is about the freedom of human expression (although within certain limits as the reaction to the anti-Muslim film has shown). We can expect the electorate to reinforce those freedoms through the ballot box. At the same time, we can also expect these Arab Spring countries to follow more independent policies which will not always be aligned with US interests.
Another reason why we could look forward to democracy succeeding in the countries of the Arab Spring is the role of the European Union. As in Eastern Europe, the goal of eventual membership of the EU has played an important role in the formation of the present Muslim democracy in Turkey. Once the Syrian conflict is settled, we can expect the European Union to become more active in the politics of the Arab Spring countries, guiding them towards sustained democracy. We can expect some of them to become associated members of the EU (Turkey is an associated member of the EU and its predecessors since 1963). In the long run (over the next 30 years) most of the following countries would probably become associated with the EU: Tunisia, Libya, Egypt, Morocco and Jordan (and possibly Israel, the Palestinian areas, Iraq, Syria and Algeria). It is even possible that many of these countries, together with Turkey, will eventually in some way be incorporated within the framework of the EU.
It is unlikely that democracy will take hold in Saudi Arabia and some of its partners in the Gulf. The reason for this is that the strong Salafist presence in these countries (unchecked by the moderating Sufi influence) will not allow for the spread of perceived Western influences like democracy. At the same time, we can expect Saudi Arabia and the other Gulf states to stay aligned with the US in the face of Iranian assertiveness. This dependence on US (NATO) security provides an important leverage for the West to force Saudi Arabia to down-tune its support for Salafist groups across the Arab world.
Iran will stay outside the Western sphere for a very long period of time (more than 30 years at least). I do not foresee that they will turn to democracy any time soon and it is possible that more than one war will eventually be fought against Iran. It is possible that Iran will in the future forge closer ties with jihadi groups. At the moment they are already supporting jihadi groups in the Sinai against their arch-enemy Israel. Others could join these Iranian financed groups in the struggle against Israel once the Syrian conflict is over - many jihad fighters are involved in the armed rebellion against the Syrian regime. This is likely to happen even sooner if Israel attack Iran unilaterally, instead of waiting for its NATO partners to give the green light (probably as part of a wider alliance against Syria-Iran). It is even possible that Iran will eventually become allied to Pakistan to the east.
Conclusion
From the above discussion, the conclusions are clear: Islamic countries are going to play a more substantial role in the upcoming world order. On the one hand, we can expect the countries of the Arab Spring to become part of the Western political landscape, especially within the framework of the future European Union (although probably not as full members). On the other hand, we can expect Iran to play a central role as the main agitator of the West. It is even possible that the following decades will become known for the struggle between the West and Iran in the same way that it was preceded by the struggle against Communism and Al-Qaeda.
The process to integrate the Arab Spring countries into the Western sphere of influence will not be without hiccups. The militant Salafists will see to that. The Arab democracies will have a long and difficult struggle to bring these elements under control. But it seems that we have reason to think that they will work against the forces of chaos to establish order. That they will eventually become stable democracies.
Author: Dr Willie Mc Loud. (Ref. wmcloud.blogspot.com)
In another article on my blog titled The Priory of Sion is back I discuss the supposed behind-the-scenes collaboration between Western occult societies like the Rosicrucian Priory of Sion and the Sufi's in bringing about this new world order. The secret order of the Priory of Sion is well-known from Dan Brown's The Da Vinci Code.
Monday, 1 October 2012
Die goderaad in Hebreeuse tradisie
Die goderaad is 'n baie belangrike konsep in die Bybel (veral in die Ou Testament). Alhoewel baie Christene onkundig daaromtrent is, staan die goderaad sentraal in die antieke Hebreeuse denke oor God. Dit verteenwoordig hul vroegste denke omtrent God, uit die tyd toe daar nog van "gode" gepraat is in plaas van engele. Die konsep van die goderaad kom nie net in die Bybel voor nie, maar ook regoor die antieke Midde-Oosterse wêreld. Hierdie agtergrond is uiters belangrik as ons die godskonsep van Abraham beter wil verstaan. In die vyfde hoofstuk van my nuwe boek oor Abraham en sy God, fokus ek op die goderaad - en op Abraham se verering van El-Elyon (God, die Allerhoogste), wat in die Bybel as die "vader van die gode" voorgestel word. Hierdie is 'n uittreksel uit daardie hoofstuk. (Die sesde hoofstuk handel oor Abraham se verering van El-Sjaddai (God, die Almagtige), die familie se voorvaderlike God, wat oënskynlik sedert die vroegste tyd as die Koning van die gode in die goderaad beskou is. Die oorsprong van die benaming "Elohim" en van Satan, die teenstander in die raad, word ook bespreek).
“Wie kan in die hemel met die HERE vergelyk word? Wie is soos die HERE onder die hemelinge [i.e. Seuns van God], ’n God grootliks gedug in die raad van die heiliges [i.e. heilige wesens]” (Ps. 89:7, 8).[60]
Ons het tot nou toe grotendeels op daardie deel van die Genesis-verhaal gefokus wat in die Bybel as die vroegste geskiedenis van die mensdom, en veral van Abraham se voorsate, geneem word. Hierdie verhaal oor die vroeë tyd bevat egter ook ander materiaal wat oorspronklik na die Sumeriese milieu kan teruggaan. Ek wil dus nou die soeklig na daardie aspekte van die Israelitiese tradisie uitbrei. Daar is goeie rede om te dink dat belangrike elemente van die Hebreeuse godsdiens en wêreldbeskouing ook na antieke Sumerië teruggevoer kan word. Dat die aanbidding van die God El – onder die name waarin Hy in Genesis genoem word – reeds vroeg onder die Semiete (en selfs Sumeriërs) in Mesopotamië voorgekom het.
Alhoewel ’n mens kan dink dat die God wat vir Abraham geroep het, vir die eerste keer in die geskiedenis daar Sy verskyning gemaak het, is dit nie wat ons in die Genesis-verhaal vind nie. Hiervolgens is die God van Israel reeds deur Adam en Eva aanbid. Sy verering het later na vroeë Sumerië versprei waar Hy deur Henog en Noag aanbid is (ek veronderstel hulle het daar gewoon). Hy was onder andere ook by gebeure soos die vloed en taleverwarring betrokke. Dit was ook daar in Sumerië waar God aanvanklik aan Abraham (toe nog Abram) verskyn het (Gen. 15: 7; Hand. 7: 2, 3), nog voordat Hy deur hom en sy nageslag in Kanaän vereer is. Dit impliseer dat die verering van Abraham se God na Sumerië teruggevoer kan word. Alhoewel God ’n nuwe begin met Abraham (toe nog Abram) maak, was hy beslis nie die eerste persoon wat God aanbid het nie. In die volgende twee hoofstukke fokus ek op hierdie Bybelse aanspraak dat die Hebreeuse God reeds vroeg in Sumerië aanbid is.
El-Elyon, Vader van die Gode
Ons kan ten eerste vra: Onder watter naam het Abraham sy God vereer? Was dit die naam Jahweh? Volgens Eksodus 6: 2 was die naam Jahweh nie aan Abraham of enige van die aartsvaders bekend nie. Ons lees: “Verder het God met Moses gespreek en vir hom gesê: Ek is die HERE (Jahweh). En Ek het aan Abraham, aan Isak en aan Jakob verskyn as God, die Almagtige (El-Sjaddai), maar met my Naam HERE (Jahweh) het Ek My nie aan hulle bekend gemaak nie” (Eks. 6: 2). Hiervolgens was Moses die eerste wat die naam Jahweh aan die Hebreeuse God gegee het – nadat Hy in die brandende bos aan Moses verskyn en sy naam aan hom bekend gemaak het.
Abraham sou sy God dus onder die naam El ken. Dit is die naam waaronder die Midde-Oosterse Semiete, ook in antieke Kanaän, die Oppergod vereer het. In die boek Genesis kom twee vorme van die naam El voor, naamlik El-Elyon (God, die Allerhoogste) en El-Sjaddai (God, die Almagtige). Hierdie twee vorme is meer prominent as die ander attribute wat aan Hom toegedig word.
Melgisedek, die koning van Salem (Jerusalem), was ’n priester van El-Elyon (Gen. 14: 18-22). Hy het Abraham (toe nog Abram) tydens hul ontmoeting ná die oorwinning oor die invallende Elamiete, in die naam van El-Elyon geseën (Gen. 14: 17-24). Abraham het later ook saam met sy seun Isak ’n offer by die “berg van die HERE” in Salem (duidelik aan El-Elyon) gaan bring (Gen. 22: 2, 13, 14; vgl. 2 Kron. 3: 1). Die Abrahamse familie het El weer onder die naam El-Sjaddai as hul voorvaderlike God vereer (Gen. 17: 1; 28: 3; 35: 11; 43: 14; 48: 3; Eks. 6: 3 ens.).
Ek wil eers op El-Elyon fokus en kyk hoe hierdie naam verder in die Hebreeuse Bybel gebruik word. Dit is gou duidelik dat hierdie naam na El se rol as vader van die “gode” verwys. Alhoewel ons in die latere Hebreeuse literatuur vind dat die heilige wesens saam met God engele genoem word, was dit nie oorspronklik so nie. In die vroeë Hebreeuse literatuur is die heilige wesens of dan “heiliges” (asook ooreenkomstige gevalle wesens) nog “gode” genoem, net soos in die Kanaänitiese en Sumeriese tradisies. El-Elyon is as die vader van die gode gereken, wat op hul beurt as “Seuns van God (Elohim)” of gewoon “gode” beskou is (Gen. 6: 2; Job 2: 1).[61]
Een van die mooi beskrywings van El-Elyon as “vader van die gode” kom in Psalm 82 voor waar ons lees: “Ek self het gesê: Julle is gode, en julle is almal seuns van die Allerhoogste (Elyon)” (Ps. 82: 6). Ons vind ’n ander mooi beskrywing in Deut. 32: 8 en 9 waar ons lees: “Toe die Allerhoogste (Elyon) aan die nasies ’n erfdeel gegee het, toe Hy die mensekinders van mekaar geskei het, het Hy die grense van die volke vasgestel volgens die getal van die Seuns van God. Want die HERE (Jahweh) se erfdeel is sy volk, Jakob is sy afgemete erfdeel.” (In vroeë vertalings is die grondteks gebruik wat “kinders van Israel” in plaas van “Seuns van God” lees, maar die ontdekking van ’n ou fragment by Qumran in Israel [62] het getoon dat die Septuaginta dit korrek as “Seuns van God” aangee.) Hier word vertel hoedat El-Elyon, duidelik as vader van die gode, die nasies as erfdeel onder die Seuns van God verdeel het.[63]
Die Seuns van God
Wie was hierdie Seuns van God? Alhoewel die Seuns van God nie in die Hebreeuse tradisie duidelik geïdentifiseer word nie, is daar tog enkele gedeeltes wat ons na die vroeë Hebreeuse denke hieromtrent terugneem. So lees ons in Genesis 6: 2 van die Seuns van God wat by die mense se dogters kinders verwek het. (Ek bespreek dit in diepte in my komende boek oor die Gevalle Engele.) Hier verwys dit oënskynlik na gevalle engele (2 Pet. 2: 4, 5; Jud. 1: 6, 7). Ons lees ook elders in die boek Job van hulle, naamlik waar vertel word hoe “die Seuns van God” voor die aangesig van die HERE (Jahweh) verskyn het (Job. 1: 6; 2: 1). Die Satan was tussen hulle.
Ons vind ’n ekwivalente uitdrukking as Seuns van God in Psalm 29: 1 en 89: 7, waar hulle “Seuns van die Magtige” (as “hemelinge” vertaal in die Ou Afrikaanse vertaling van die Bybel) genoem word. Hierdie uitdrukking is waarskynlik oorspronklik ook as “Seuns van God” gelees soos in die Septuaginta en die vroeë Kanaänitiese Ugarit-literatuur gesien kan word.[64,65] Ons lees in hierdie gedeeltes: “Gee aan die HERE (Jahweh), o Seuns van God, gee aan die HERE (Jahweh) eer en sterkte” (Ps. 29: 1) en “die hemele loof u wondermag, o HERE (Jahweh), ook u trou in die vergadering van die heiliges (i.e. heilige wesens). Want wie kan in die hemel met die HERE (Jahweh) vergelyk word? Wie is soos die HERE (Jahweh) onder die Seuns van God” (Ps. 89: 6-7). In hierdie geval verwys dit na goeie engele en hemelwesens. Ons sien dus dat die “Seuns van God” oënskynlik goeie sowel as gevalle hemelwesens ingesluit het.
Verder is daar Deuteronomium 4: 19 en 20, wat duidelik by Deuteronomium 32: 8 en 9 aansluit, waar na die “Seuns van God” verwys word (sien die bespreking in die vorige paragraaf). Ons kan weer Deuteronomium 32: 8 en 9 aanhaal: “Toe die Allerhoogste (Elyon) aan die nasies ’n erfdeel gegee het, toe Hy die mensekinders van mekaar geskei het, het Hy die grense van die volke vasgestel volgens die getal van die Seuns van God. Want die HERE (Jahweh) se erfdeel is sy volk, Jakob is sy afgemete erfdeel.” In Deuteronomium 4: 19 en 20 word daar ook so na die goddelike erflating (aan die “Seuns van God”) verwys, alhoewel daar nou na God, as vader van die gode, onder sy latere naam Jahweh verwys word. Ook hier word genoem dat Jahweh die volk Israel as erfdeel ontvang het.
Ons lees: “[Neem julle dan terdeë in ag] dat jy ook jou oë nie na die hemel opslaan, en as jy die son sien en die maan en die sterre, die hele leër van die hemel, jou laat verlei en voor hulle neerbuig en hulle dien nie – dinge wat die HERE (Jahweh) jou God aan al die volke onder die hele hemel uitgedeel het. Maar die HERE (Jahweh) het julle geneem en julle uit die yster-smeltoond, uit Egipte, uitgelei om sy erfvolk te wees soos dit vandag is.” As ons hierdie gedeelte met Deuteronomium 32: 8 en 9 vergelyk dan lyk dit of die gode van die son, maan en sterre onder die Seuns van God gereken is.
Daar is baie ander gedeeltes wat dit bevestig. Ek noem enkeles. In 1 Konings 22 word diegene rondom God se troon ook, soos in Deuteronomium 4: 19, as die “hemelse leërskare” beskryf (1 Kon. 22: 19). Dit is ’n term wat na die hemelliggame, die sterre en planete, verwys (Ps. 33: 6). Ons lees verder in die boek Job hoe God vir hom (Job) vra: “[Waar was jy] toe die môresterre saam gejubel en al die Seuns van God gejuig het” (Job 38: 7) asook in die Lied van Debora hoedat die sterre aan die geveg deelgeneem het: “Uit die hemel het die sterre geveg, uit hul bane het hulle teen Sisera geveg” (Rigt. 5: 20 – vgl. ook Dan. 8: 10, 11).
Hierdie konsepte was nie uniek aan Israel nie. Dit is konsepte wat wyd oor die antieke Midde-Ooste voorgekom het. Net soos in Israel, is El ook onder die Kanaäniete as die vader van die gode gereken. Ook daar is die gode van die son, maan en sterre onderskei en is hulle “Seuns van God (El)” genoem.[66] Ons vind hierdie konsepte ook in antieke Sumerië, waar die God An as die vader van die gode gereken is. Die God An kom feitlik presies met die Ugaritiese El ooreen.
Die goderaad
El-Elyon was nie alleen die vader van die gode nie; die gode het ook op sy berg byeengekom. Hierdie berg is die “godeberg” of “berg van samekoms” genoem omdat die gode daar vergader het (Eseg. 28: 16; Jes. 14: 13). Ons lees dat hierdie berg in die uithoeke van die noorde te vinde was: “En jy het in jou hart gesê: Ek wil opklim in die hemel, my troon verhef bo die sterre van God en sit op die berg van samekoms in die uithoeke van die noorde. Ek wil klim bo die hoogtes van die wolke, my gelykstel met die Allerhoogste (Elyon)” (Jes. 14: 13,14).
Ons lees nie alleen dat die gode op die godeberg byeengekom het nie; ons lees ook dat hulle saam raad gehou het. Daarom word daar ook in die Hebreeuse literatuur na hierdie samekoms van die gode as die godevergadering of goderaad verwys. Ons lees in Psalm 82: “God staan in die vergadering van die gode; Hy hou gerig te midde van die gode” (Ps. 82: 2). Hier word God (Elohim) [67] uitgebeeld waar Hy regspraak lewer in die goderaad. Ons lees ook in Psalm 89: “Wie is soos die HERE (Jahweh) onder die Seuns van God (sien die vroeëre bespreking), ’n God grootliks gedug in die raad van die heiliges (i.e. heilige wesens)” (Ps. 89: 7, 8). Die goderaad was duidelik ’n baie belangrike konsep in die Hebreeuse tradisie.
Ons vind ’n besondere mooi beskrywing van die goderaad in 1 Konings 22: 19-22. In hierdie geval lees ons hoedat die profeet Miga self in die gees in die goderaad teenwoordig is en die bespreking in die raad dophou. Ons lees: “En die HERE (Jahweh) het gesê: Wie sal Agab oorhaal, dat hy kan optrek en val by Ramot in Gilead? En die een het so gesê, en die ander weer so. Toe kom die gees vorentoe en gaan voor die aangesig van die HERE (Jahweh) staan en sê: Ek sal hom oorhaal. En die HERE (Jahweh) vra hom: Waarmee? En hy sê: Ek sal uitgaan en ’n leuengees word in die mond van al die profete. En Hy sê: Jy sal oorhaal, ja, jy sal ook oorwin; gaan uit en doen so.” In hierdie geval word daar na die betrokke lid van die raad as “die gees” verwys – dit staan in kontras met die ouer tradisie toe die lede van die raad “gode” genoem is.
Die konsep van die godeberg, waar die goderaad byeenkom, was nie uniek tot die Israelitiese tradisie nie. Dit het wyd oor die antieke Midde-Ooste voorgekom. Die Kanaäniete sowel as die Sumeriërs het dieselfde konsep gehuldig. Ons vind in die Kanaänitiese tradisie, net soos in die Hebreeuse tradisie, dat die gode op El se berg byeengekom het. Ook in Mesopotamië was daar ’n baie ou tradisie dat die gode eens op An, die vader van die gode, se berg vergader het.[68] In latere tye het Enlil egter daar in die plek van sy vader An koning van die gode geword en het hulle rondom hom byeengekom.
Waar was die godeberg?
Dit is duidelik dat die konsep van die godeberg baie oud is. In die vroegste tradisies is dit die berg van die vader van die gode, waar al sy “kinders”, die Seuns (of kinders) van God, vergader het. Verder staan die verskillende tradisies nie los van mekaar nie; inteendeel, daar is ’n duidelike kontinuïteit in hierdie tradisie wat baie ver in die geskiedenis teruggaan.
Die vroegste verwysings na hierdie berg kom in die Sumeriese literatuur voor. Hiervolgens is die godeberg “Hursag” genoem, wat “groot/hoof/oudste berg” beteken [69]. Die berg was iewers in die noorde te vinde en is oënskynlik met een of ander berg in die noordelike Zagrosgebergtes verbind [70]. As dit in die gebied van Aratta geleë was, kan ons dit dalk met een van die hoë berge in die gebied van Urartu vereenselwig (sien die bespreking in Hoofstuk 2).
Sien plaat 12 op bladsy 122 vir 'n foto van die berg Sahand, agter in die Zagros-gebergtes en naby die Urmia-meer in die noorde van die hedendaagse Iran. Was dit dalk die godeberg in die noorde?
In latere weergawes van die Gilgamesh-heldeverhaal verskuif die ligging van hierdie berg na die weste en word dit iewers in die Westelike Sederberge, wat na die Amanusgebergtes verwys, geplaas [71]. Ons lees hoedat die helde van hierdie heldeverhaal uiteindelik na ’n lang tog die berg te siene gekry het: “They were gazing at the Cedar Mountain, the dwelling of the gods, the trone-dais of the goddesses” [72].
Hierdie Westelike godeberg is waarskynlik presies dieselfde godeberg wat deur die Kanaäniete erken is. Hulle het een van die hoogste pieke in die Amanus, Berg Haman, met die godeberg van El vereenselwig. Hierdie berg is “Hursanu” genoem [73] – duidelik afgelei van die Sumeriese naam “Hursag”. As hierdie berg regoor die Midde-Ooste as godeberg erken is, dan verwag ons dat die godemitologie wat met hierdie berg vereenselwig is, ook grotendeels sou ooreenstem.
Die Sion-godeberg
Dit is moontlik dat die heilige berg in Jerusalem reeds in die tyd van Abraham of selfs vroeër as ’n plaaslike weergawe van die godeberg erken is. As sodanig was dit ’n aardse weergawe van die kosmiese godeberg waar God regeer. Volgens die Genesis-verhaal is El-Elyon, die vader van die gode wat op die godeberg byeenkom (vgl. die bogenoemde bespreking), reeds in die tyd van Melgisedek daar – waarskynlik op dieselfde berg – in Jerusalem (wat toe nog Salem genoem is) vereer. Ons vind dan ook dat die benaming van El-Elyon se berg as “berg van samekoms in die uithoeke van die noorde” (Jes. 14: 13, 14), ook op hierdie berg, wat later Sion genoem is (Ps. 9: 11; 74: 2; 76: 2 ens.), van toepassing gemaak is soos ons lees:
“[D]ie berg Sion, in die uithoeke van die noorde …” (Ps. 48: 3, letterlik vertaal.[74])
Volgens die Genesis-verhaal het Abraham self ook vir El as El-Elyon vereer. Ons kan dit sien in die verhaal van die oorwinning oor die Elamiete waar Melgisedek, die priester van El-Elyon, vir hom as priester opgetree het (Gen. 14: 17-24). Hy het self ook na die berg van El-Elyon gegaan – dit is as ons aanvaar dat die berg waar hy vir Isak moes gaan offer dieselfde berg in Jerusalem is waar Melgisedek die priester-koning was. Dit maak sin dat hy daarheen sou gaan omdat Melgisedek vroeër as sy priester opgetree het. Hierdie berg word dan ook “berg van die HERE” (Gen. 22: 14) genoem.
Wie was El-Elyon?
As El-Elyon reeds in daardie vroeë tyd deur die Abrahamse familie op die godeberg in Salem as die plaaslike weergawe van die vader van die gode vereer is, dan is dit heel moontlik dat hulle Hom as die eweknie van die Sumeriese vader van die gode beskou het. Vanweë hul afkoms uit Sumerië sou hulle Hom ook onder sy Sumeriese naam An ken. Wat Elyon betref, is dit opvallend dat Hy nie alleen soos An as die vader van die gode beskou is nie, maar dat die betekenis van die naam Elyon, naamlik “Allerhoogste”, feitlik presies met die naam van die God An ooreenkom (sien hieronder).
Soos ek vroeër genoem het, is die wigskrifsimbool wat gebruik is om An se naam te skryf ook gebruik om...
(einde van die aanhaling uit hoofstuk 5 van Op soek na Abraham en sy God)
Notas in die aangehaalde teks
60. In die Ou Afrikaanse vertaling word die Godsnaam Yahweh as HERE geskryf.
61. Hierdie terminologie sal vir baie Christene vreemd klink omdat dit nie baie in die Bybel voorkom nie. As hulle aan “gode” dink, dan dink hulle dadelik aan afgode. Dit is egter nie wat die term hier beteken nie. Dit is gewoon die antieke manier om na “hemelse wesens” te verwys, waarvan sommige goed was en andere gevalle geraak het. In latere tye het hierdie term in die Hebreeuse tradisie in onbruik verval en is daar van engele gepraat – waarvan sommige ook goed en ander gevalle was. Latere variante van die Septuaginta vertaal dan ook die uitdrukking “Seuns van God” in Gen. 6: 2 as “engele”.
62. Die tekste is in 1947 daar ontdek.
63. Ons vind ook later dat daar in die Hebreeuse literatuur melding gemaak word van sekere “vorste” wat oor volke soos die Perse en Grieke geheers het (Dan. 10: 20). Hier is die benaming “god” (vir die gode van die ander volke) met “vors” (duidelik ’n engel) vervang.
64. Mullen 1980:191
65. Die betekenis van die woord “El” (God) is ook “Magtige”.
66. Mullen 1980:195-196
67. Dit is die mees algemene Hebreeuse woord vir God.
68. Jacobsen 1987:280
69. George 2003:466
70. Falkowitz 1983:108
71. George 2003:93
72. George 2003:603
73. Mullen 1980:130
74. Mullen 1980:154
Die aanhaling is uit hoofstuk 5 van Op soek na Abraham en sy God, 'n studie oor die historisiteit van die Genesis-verhale, deur Dr Willie Mc Loud (uitgewer: Griffel, 2012).
Lees ook: Abraham en sy God - Inleiding
Hoofstuk 1: Abraham is die skakel
Ref. wmcloud.blogspot.com
“Wie kan in die hemel met die HERE vergelyk word? Wie is soos die HERE onder die hemelinge [i.e. Seuns van God], ’n God grootliks gedug in die raad van die heiliges [i.e. heilige wesens]” (Ps. 89:7, 8).[60]
Ons het tot nou toe grotendeels op daardie deel van die Genesis-verhaal gefokus wat in die Bybel as die vroegste geskiedenis van die mensdom, en veral van Abraham se voorsate, geneem word. Hierdie verhaal oor die vroeë tyd bevat egter ook ander materiaal wat oorspronklik na die Sumeriese milieu kan teruggaan. Ek wil dus nou die soeklig na daardie aspekte van die Israelitiese tradisie uitbrei. Daar is goeie rede om te dink dat belangrike elemente van die Hebreeuse godsdiens en wêreldbeskouing ook na antieke Sumerië teruggevoer kan word. Dat die aanbidding van die God El – onder die name waarin Hy in Genesis genoem word – reeds vroeg onder die Semiete (en selfs Sumeriërs) in Mesopotamië voorgekom het.
Alhoewel ’n mens kan dink dat die God wat vir Abraham geroep het, vir die eerste keer in die geskiedenis daar Sy verskyning gemaak het, is dit nie wat ons in die Genesis-verhaal vind nie. Hiervolgens is die God van Israel reeds deur Adam en Eva aanbid. Sy verering het later na vroeë Sumerië versprei waar Hy deur Henog en Noag aanbid is (ek veronderstel hulle het daar gewoon). Hy was onder andere ook by gebeure soos die vloed en taleverwarring betrokke. Dit was ook daar in Sumerië waar God aanvanklik aan Abraham (toe nog Abram) verskyn het (Gen. 15: 7; Hand. 7: 2, 3), nog voordat Hy deur hom en sy nageslag in Kanaän vereer is. Dit impliseer dat die verering van Abraham se God na Sumerië teruggevoer kan word. Alhoewel God ’n nuwe begin met Abraham (toe nog Abram) maak, was hy beslis nie die eerste persoon wat God aanbid het nie. In die volgende twee hoofstukke fokus ek op hierdie Bybelse aanspraak dat die Hebreeuse God reeds vroeg in Sumerië aanbid is.
El-Elyon, Vader van die Gode
Ons kan ten eerste vra: Onder watter naam het Abraham sy God vereer? Was dit die naam Jahweh? Volgens Eksodus 6: 2 was die naam Jahweh nie aan Abraham of enige van die aartsvaders bekend nie. Ons lees: “Verder het God met Moses gespreek en vir hom gesê: Ek is die HERE (Jahweh). En Ek het aan Abraham, aan Isak en aan Jakob verskyn as God, die Almagtige (El-Sjaddai), maar met my Naam HERE (Jahweh) het Ek My nie aan hulle bekend gemaak nie” (Eks. 6: 2). Hiervolgens was Moses die eerste wat die naam Jahweh aan die Hebreeuse God gegee het – nadat Hy in die brandende bos aan Moses verskyn en sy naam aan hom bekend gemaak het.
Abraham sou sy God dus onder die naam El ken. Dit is die naam waaronder die Midde-Oosterse Semiete, ook in antieke Kanaän, die Oppergod vereer het. In die boek Genesis kom twee vorme van die naam El voor, naamlik El-Elyon (God, die Allerhoogste) en El-Sjaddai (God, die Almagtige). Hierdie twee vorme is meer prominent as die ander attribute wat aan Hom toegedig word.
Melgisedek, die koning van Salem (Jerusalem), was ’n priester van El-Elyon (Gen. 14: 18-22). Hy het Abraham (toe nog Abram) tydens hul ontmoeting ná die oorwinning oor die invallende Elamiete, in die naam van El-Elyon geseën (Gen. 14: 17-24). Abraham het later ook saam met sy seun Isak ’n offer by die “berg van die HERE” in Salem (duidelik aan El-Elyon) gaan bring (Gen. 22: 2, 13, 14; vgl. 2 Kron. 3: 1). Die Abrahamse familie het El weer onder die naam El-Sjaddai as hul voorvaderlike God vereer (Gen. 17: 1; 28: 3; 35: 11; 43: 14; 48: 3; Eks. 6: 3 ens.).
Ek wil eers op El-Elyon fokus en kyk hoe hierdie naam verder in die Hebreeuse Bybel gebruik word. Dit is gou duidelik dat hierdie naam na El se rol as vader van die “gode” verwys. Alhoewel ons in die latere Hebreeuse literatuur vind dat die heilige wesens saam met God engele genoem word, was dit nie oorspronklik so nie. In die vroeë Hebreeuse literatuur is die heilige wesens of dan “heiliges” (asook ooreenkomstige gevalle wesens) nog “gode” genoem, net soos in die Kanaänitiese en Sumeriese tradisies. El-Elyon is as die vader van die gode gereken, wat op hul beurt as “Seuns van God (Elohim)” of gewoon “gode” beskou is (Gen. 6: 2; Job 2: 1).[61]
Een van die mooi beskrywings van El-Elyon as “vader van die gode” kom in Psalm 82 voor waar ons lees: “Ek self het gesê: Julle is gode, en julle is almal seuns van die Allerhoogste (Elyon)” (Ps. 82: 6). Ons vind ’n ander mooi beskrywing in Deut. 32: 8 en 9 waar ons lees: “Toe die Allerhoogste (Elyon) aan die nasies ’n erfdeel gegee het, toe Hy die mensekinders van mekaar geskei het, het Hy die grense van die volke vasgestel volgens die getal van die Seuns van God. Want die HERE (Jahweh) se erfdeel is sy volk, Jakob is sy afgemete erfdeel.” (In vroeë vertalings is die grondteks gebruik wat “kinders van Israel” in plaas van “Seuns van God” lees, maar die ontdekking van ’n ou fragment by Qumran in Israel [62] het getoon dat die Septuaginta dit korrek as “Seuns van God” aangee.) Hier word vertel hoedat El-Elyon, duidelik as vader van die gode, die nasies as erfdeel onder die Seuns van God verdeel het.[63]
Die Seuns van God
Wie was hierdie Seuns van God? Alhoewel die Seuns van God nie in die Hebreeuse tradisie duidelik geïdentifiseer word nie, is daar tog enkele gedeeltes wat ons na die vroeë Hebreeuse denke hieromtrent terugneem. So lees ons in Genesis 6: 2 van die Seuns van God wat by die mense se dogters kinders verwek het. (Ek bespreek dit in diepte in my komende boek oor die Gevalle Engele.) Hier verwys dit oënskynlik na gevalle engele (2 Pet. 2: 4, 5; Jud. 1: 6, 7). Ons lees ook elders in die boek Job van hulle, naamlik waar vertel word hoe “die Seuns van God” voor die aangesig van die HERE (Jahweh) verskyn het (Job. 1: 6; 2: 1). Die Satan was tussen hulle.
Ons vind ’n ekwivalente uitdrukking as Seuns van God in Psalm 29: 1 en 89: 7, waar hulle “Seuns van die Magtige” (as “hemelinge” vertaal in die Ou Afrikaanse vertaling van die Bybel) genoem word. Hierdie uitdrukking is waarskynlik oorspronklik ook as “Seuns van God” gelees soos in die Septuaginta en die vroeë Kanaänitiese Ugarit-literatuur gesien kan word.[64,65] Ons lees in hierdie gedeeltes: “Gee aan die HERE (Jahweh), o Seuns van God, gee aan die HERE (Jahweh) eer en sterkte” (Ps. 29: 1) en “die hemele loof u wondermag, o HERE (Jahweh), ook u trou in die vergadering van die heiliges (i.e. heilige wesens). Want wie kan in die hemel met die HERE (Jahweh) vergelyk word? Wie is soos die HERE (Jahweh) onder die Seuns van God” (Ps. 89: 6-7). In hierdie geval verwys dit na goeie engele en hemelwesens. Ons sien dus dat die “Seuns van God” oënskynlik goeie sowel as gevalle hemelwesens ingesluit het.
Verder is daar Deuteronomium 4: 19 en 20, wat duidelik by Deuteronomium 32: 8 en 9 aansluit, waar na die “Seuns van God” verwys word (sien die bespreking in die vorige paragraaf). Ons kan weer Deuteronomium 32: 8 en 9 aanhaal: “Toe die Allerhoogste (Elyon) aan die nasies ’n erfdeel gegee het, toe Hy die mensekinders van mekaar geskei het, het Hy die grense van die volke vasgestel volgens die getal van die Seuns van God. Want die HERE (Jahweh) se erfdeel is sy volk, Jakob is sy afgemete erfdeel.” In Deuteronomium 4: 19 en 20 word daar ook so na die goddelike erflating (aan die “Seuns van God”) verwys, alhoewel daar nou na God, as vader van die gode, onder sy latere naam Jahweh verwys word. Ook hier word genoem dat Jahweh die volk Israel as erfdeel ontvang het.
Ons lees: “[Neem julle dan terdeë in ag] dat jy ook jou oë nie na die hemel opslaan, en as jy die son sien en die maan en die sterre, die hele leër van die hemel, jou laat verlei en voor hulle neerbuig en hulle dien nie – dinge wat die HERE (Jahweh) jou God aan al die volke onder die hele hemel uitgedeel het. Maar die HERE (Jahweh) het julle geneem en julle uit die yster-smeltoond, uit Egipte, uitgelei om sy erfvolk te wees soos dit vandag is.” As ons hierdie gedeelte met Deuteronomium 32: 8 en 9 vergelyk dan lyk dit of die gode van die son, maan en sterre onder die Seuns van God gereken is.
Daar is baie ander gedeeltes wat dit bevestig. Ek noem enkeles. In 1 Konings 22 word diegene rondom God se troon ook, soos in Deuteronomium 4: 19, as die “hemelse leërskare” beskryf (1 Kon. 22: 19). Dit is ’n term wat na die hemelliggame, die sterre en planete, verwys (Ps. 33: 6). Ons lees verder in die boek Job hoe God vir hom (Job) vra: “[Waar was jy] toe die môresterre saam gejubel en al die Seuns van God gejuig het” (Job 38: 7) asook in die Lied van Debora hoedat die sterre aan die geveg deelgeneem het: “Uit die hemel het die sterre geveg, uit hul bane het hulle teen Sisera geveg” (Rigt. 5: 20 – vgl. ook Dan. 8: 10, 11).
Hierdie konsepte was nie uniek aan Israel nie. Dit is konsepte wat wyd oor die antieke Midde-Ooste voorgekom het. Net soos in Israel, is El ook onder die Kanaäniete as die vader van die gode gereken. Ook daar is die gode van die son, maan en sterre onderskei en is hulle “Seuns van God (El)” genoem.[66] Ons vind hierdie konsepte ook in antieke Sumerië, waar die God An as die vader van die gode gereken is. Die God An kom feitlik presies met die Ugaritiese El ooreen.
Die goderaad
El-Elyon was nie alleen die vader van die gode nie; die gode het ook op sy berg byeengekom. Hierdie berg is die “godeberg” of “berg van samekoms” genoem omdat die gode daar vergader het (Eseg. 28: 16; Jes. 14: 13). Ons lees dat hierdie berg in die uithoeke van die noorde te vinde was: “En jy het in jou hart gesê: Ek wil opklim in die hemel, my troon verhef bo die sterre van God en sit op die berg van samekoms in die uithoeke van die noorde. Ek wil klim bo die hoogtes van die wolke, my gelykstel met die Allerhoogste (Elyon)” (Jes. 14: 13,14).
Ons lees nie alleen dat die gode op die godeberg byeengekom het nie; ons lees ook dat hulle saam raad gehou het. Daarom word daar ook in die Hebreeuse literatuur na hierdie samekoms van die gode as die godevergadering of goderaad verwys. Ons lees in Psalm 82: “God staan in die vergadering van die gode; Hy hou gerig te midde van die gode” (Ps. 82: 2). Hier word God (Elohim) [67] uitgebeeld waar Hy regspraak lewer in die goderaad. Ons lees ook in Psalm 89: “Wie is soos die HERE (Jahweh) onder die Seuns van God (sien die vroeëre bespreking), ’n God grootliks gedug in die raad van die heiliges (i.e. heilige wesens)” (Ps. 89: 7, 8). Die goderaad was duidelik ’n baie belangrike konsep in die Hebreeuse tradisie.
Ons vind ’n besondere mooi beskrywing van die goderaad in 1 Konings 22: 19-22. In hierdie geval lees ons hoedat die profeet Miga self in die gees in die goderaad teenwoordig is en die bespreking in die raad dophou. Ons lees: “En die HERE (Jahweh) het gesê: Wie sal Agab oorhaal, dat hy kan optrek en val by Ramot in Gilead? En die een het so gesê, en die ander weer so. Toe kom die gees vorentoe en gaan voor die aangesig van die HERE (Jahweh) staan en sê: Ek sal hom oorhaal. En die HERE (Jahweh) vra hom: Waarmee? En hy sê: Ek sal uitgaan en ’n leuengees word in die mond van al die profete. En Hy sê: Jy sal oorhaal, ja, jy sal ook oorwin; gaan uit en doen so.” In hierdie geval word daar na die betrokke lid van die raad as “die gees” verwys – dit staan in kontras met die ouer tradisie toe die lede van die raad “gode” genoem is.
Die konsep van die godeberg, waar die goderaad byeenkom, was nie uniek tot die Israelitiese tradisie nie. Dit het wyd oor die antieke Midde-Ooste voorgekom. Die Kanaäniete sowel as die Sumeriërs het dieselfde konsep gehuldig. Ons vind in die Kanaänitiese tradisie, net soos in die Hebreeuse tradisie, dat die gode op El se berg byeengekom het. Ook in Mesopotamië was daar ’n baie ou tradisie dat die gode eens op An, die vader van die gode, se berg vergader het.[68] In latere tye het Enlil egter daar in die plek van sy vader An koning van die gode geword en het hulle rondom hom byeengekom.
Waar was die godeberg?
Dit is duidelik dat die konsep van die godeberg baie oud is. In die vroegste tradisies is dit die berg van die vader van die gode, waar al sy “kinders”, die Seuns (of kinders) van God, vergader het. Verder staan die verskillende tradisies nie los van mekaar nie; inteendeel, daar is ’n duidelike kontinuïteit in hierdie tradisie wat baie ver in die geskiedenis teruggaan.
Die vroegste verwysings na hierdie berg kom in die Sumeriese literatuur voor. Hiervolgens is die godeberg “Hursag” genoem, wat “groot/hoof/oudste berg” beteken [69]. Die berg was iewers in die noorde te vinde en is oënskynlik met een of ander berg in die noordelike Zagrosgebergtes verbind [70]. As dit in die gebied van Aratta geleë was, kan ons dit dalk met een van die hoë berge in die gebied van Urartu vereenselwig (sien die bespreking in Hoofstuk 2).
Sien plaat 12 op bladsy 122 vir 'n foto van die berg Sahand, agter in die Zagros-gebergtes en naby die Urmia-meer in die noorde van die hedendaagse Iran. Was dit dalk die godeberg in die noorde?
In latere weergawes van die Gilgamesh-heldeverhaal verskuif die ligging van hierdie berg na die weste en word dit iewers in die Westelike Sederberge, wat na die Amanusgebergtes verwys, geplaas [71]. Ons lees hoedat die helde van hierdie heldeverhaal uiteindelik na ’n lang tog die berg te siene gekry het: “They were gazing at the Cedar Mountain, the dwelling of the gods, the trone-dais of the goddesses” [72].
Hierdie Westelike godeberg is waarskynlik presies dieselfde godeberg wat deur die Kanaäniete erken is. Hulle het een van die hoogste pieke in die Amanus, Berg Haman, met die godeberg van El vereenselwig. Hierdie berg is “Hursanu” genoem [73] – duidelik afgelei van die Sumeriese naam “Hursag”. As hierdie berg regoor die Midde-Ooste as godeberg erken is, dan verwag ons dat die godemitologie wat met hierdie berg vereenselwig is, ook grotendeels sou ooreenstem.
Die Sion-godeberg
Dit is moontlik dat die heilige berg in Jerusalem reeds in die tyd van Abraham of selfs vroeër as ’n plaaslike weergawe van die godeberg erken is. As sodanig was dit ’n aardse weergawe van die kosmiese godeberg waar God regeer. Volgens die Genesis-verhaal is El-Elyon, die vader van die gode wat op die godeberg byeenkom (vgl. die bogenoemde bespreking), reeds in die tyd van Melgisedek daar – waarskynlik op dieselfde berg – in Jerusalem (wat toe nog Salem genoem is) vereer. Ons vind dan ook dat die benaming van El-Elyon se berg as “berg van samekoms in die uithoeke van die noorde” (Jes. 14: 13, 14), ook op hierdie berg, wat later Sion genoem is (Ps. 9: 11; 74: 2; 76: 2 ens.), van toepassing gemaak is soos ons lees:
“[D]ie berg Sion, in die uithoeke van die noorde …” (Ps. 48: 3, letterlik vertaal.[74])
Volgens die Genesis-verhaal het Abraham self ook vir El as El-Elyon vereer. Ons kan dit sien in die verhaal van die oorwinning oor die Elamiete waar Melgisedek, die priester van El-Elyon, vir hom as priester opgetree het (Gen. 14: 17-24). Hy het self ook na die berg van El-Elyon gegaan – dit is as ons aanvaar dat die berg waar hy vir Isak moes gaan offer dieselfde berg in Jerusalem is waar Melgisedek die priester-koning was. Dit maak sin dat hy daarheen sou gaan omdat Melgisedek vroeër as sy priester opgetree het. Hierdie berg word dan ook “berg van die HERE” (Gen. 22: 14) genoem.
Wie was El-Elyon?
As El-Elyon reeds in daardie vroeë tyd deur die Abrahamse familie op die godeberg in Salem as die plaaslike weergawe van die vader van die gode vereer is, dan is dit heel moontlik dat hulle Hom as die eweknie van die Sumeriese vader van die gode beskou het. Vanweë hul afkoms uit Sumerië sou hulle Hom ook onder sy Sumeriese naam An ken. Wat Elyon betref, is dit opvallend dat Hy nie alleen soos An as die vader van die gode beskou is nie, maar dat die betekenis van die naam Elyon, naamlik “Allerhoogste”, feitlik presies met die naam van die God An ooreenkom (sien hieronder).
Soos ek vroeër genoem het, is die wigskrifsimbool wat gebruik is om An se naam te skryf ook gebruik om...
(einde van die aanhaling uit hoofstuk 5 van Op soek na Abraham en sy God)
Notas in die aangehaalde teks
60. In die Ou Afrikaanse vertaling word die Godsnaam Yahweh as HERE geskryf.
61. Hierdie terminologie sal vir baie Christene vreemd klink omdat dit nie baie in die Bybel voorkom nie. As hulle aan “gode” dink, dan dink hulle dadelik aan afgode. Dit is egter nie wat die term hier beteken nie. Dit is gewoon die antieke manier om na “hemelse wesens” te verwys, waarvan sommige goed was en andere gevalle geraak het. In latere tye het hierdie term in die Hebreeuse tradisie in onbruik verval en is daar van engele gepraat – waarvan sommige ook goed en ander gevalle was. Latere variante van die Septuaginta vertaal dan ook die uitdrukking “Seuns van God” in Gen. 6: 2 as “engele”.
62. Die tekste is in 1947 daar ontdek.
63. Ons vind ook later dat daar in die Hebreeuse literatuur melding gemaak word van sekere “vorste” wat oor volke soos die Perse en Grieke geheers het (Dan. 10: 20). Hier is die benaming “god” (vir die gode van die ander volke) met “vors” (duidelik ’n engel) vervang.
64. Mullen 1980:191
65. Die betekenis van die woord “El” (God) is ook “Magtige”.
66. Mullen 1980:195-196
67. Dit is die mees algemene Hebreeuse woord vir God.
68. Jacobsen 1987:280
69. George 2003:466
70. Falkowitz 1983:108
71. George 2003:93
72. George 2003:603
73. Mullen 1980:130
74. Mullen 1980:154
Die aanhaling is uit hoofstuk 5 van Op soek na Abraham en sy God, 'n studie oor die historisiteit van die Genesis-verhale, deur Dr Willie Mc Loud (uitgewer: Griffel, 2012).
Lees ook: Abraham en sy God - Inleiding
Hoofstuk 1: Abraham is die skakel
Ref. wmcloud.blogspot.com
Subscribe to:
Posts (Atom)